بهرام دهقان - متخصص اعصاب و روان. بیمارستان بزرگ نفت اهواز.
میترا اشرف پوری - متخصص اعصاب و روان. بیمارستان بزرگ نفت اهواز.

با توجه به اینکه یکی از چالش های موجود در زمینه فرآیندهای حقوقی و کیفری، تعیین ارتباط و هماهنگی بین رشد و کمال عقلی و مسیولیت های کیفری افراد می باشد, بدین جهت این پژوهش با هدف تبیین مراحل مختلف رشد و کمال عقل از دیدگاه روانپزشکی و تعیین ارتباط آن با جنبه های حقوقی و کیفری مرتبط با آن انجام شده است.روش تحقیق:این پژوهش یک مقاله مروری است که نتایج مطالعات محققین دیگر را با استفاده از روش کتابخانه ای بررسی و تحت تحلیل محتوا قرارداده است. در این مطالعه، از سه کلید واژه اصلی عقل, رشد و کمال عقل ، مسیولیت کیفری و حقوقی درحوزه های روانپزشکی و روانشناسی در بانک های اطلاعاتیSID ، Science Direct، Google Scholar، Scopus , Civilica , Magiran جهت جستجو استفاده شد. در این مقاله پس از ارایه تعریف و خاستگاه های اولیه مفاهیم رشد و کمال عقل, جنبه های حقوق کیفری و حقوقی و مشکلات ناشی از آن در افرادی که از رشد عقلی مناسبی برخوردار نیستند, تبیین شده و در پایان برای مطالعات آینده پیشنهاداتی مطرح گردیده است.یافته ها :یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که عوامل متعددی بر روی رشد و تکامل عقل ازجمله بیماری های وراثتی و محیطی تاثیر دارند. بر اساس تقسیم بندی جدید DSM- V میزان نیاز به حمایت, در افرادی که روند تکامل و رشد عقلی آنها دچار اختلال می شوند، به عنوان معیار اصلی جهت طبقه بندی عقب ماندگی ذهنی استفاده می شود که بازتاب دهنده میزان تخریب هوش آنان می باشند. بر همین اساس از بین موارد عقب ماندگی های ذهنی عقب ماندگی ذهنی شدید و عمیق می توانند مصداق سلب قوه تشخیص و اراده باشند.نتیجه گیری:با توجه به این که شناسایی معیار رشد و کمال عقل برای عدم تحمل کیفر، گام موثری در راستای پاسخ دهی به بزهکاری در پرتو جهانی شدن حقوق کیفری و الگوی پاسخ دهی به بزهکاری است, بدین جهت استفاده از معیارهای عینی در تشخیص رشد و کمال عقل می تواند گره گشای بسیاری از مشکلات و چالش های موجود در این زمینه باشد.

رشد و کمال عقل ؛ مسیولیت کیفری