مرتضی خانی پور - دانشآموخته دکتری پیش از تاریخ دانشگاه تهران، تهران، ایران
کمال الدین نیکنامی - استاد گروه باستان شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

طی چند دهه گذشته کاوشهای متعددی در محوطه های نوسنگی فارس صورت گرفته که نتایج حاصل از این پژوهشها منجر به ارایه گاهنگاریها و نظرات مختلفی شده است. بیشتر پژوهشهای صورت گرفته متمرکز بر حوضه رود کر بوده و با توجه به ویژگیهای زیستمحیطی متفاوت فارس، این زیستبوم بر شکلگیری فرهنگها در طول دوران مختلف تاثیرگذار بوده است؛ بنابراین جهت درک بهتر فرهنگهای پیشازتاریخی نیاز است تا دشتها و دره ها موردبررسی و مطالعه قرار گیرند تا بتوان تحلیلی جامعتر ارایه نمود. ازاینرو با توجه به وجود برخی سوالات و ابهامات موجود در شناخت فرهنگهای نوسنگی باسفال فارس، محوطه هرمنگان واقع در حوضه رودخانه بوانات مورد کاوش قرار گرفت. طی کاوش صورت گرفته دو فاز استقراری شناسایی شد که بهطور نسبی مواد فرهنگی آن قابلمقایسه با تل موشکی، جری ب، بشی، کوشک هزار و تپه رحمتآباد است. در این مقاله سعی بر آن است تا در ابتدا به گاهنگاری نسبی و مطلق این محوطه پرداخته شود و سپس با توجه به گاهنگاری مطلق این محوطه و دیگر محوطه های نوسنگی نیمه شمالی فارس و همچنین مقایسه مواد فرهنگی و شناخت شاخصه های فرهنگی، ارزیابی توالی فرهنگی دوره نوسنگی در این منطقه صورت گیرد. جهت تاریخگذاری محوطه هرمنگان 8 نمونه زغال و استخوان حیوانی به آزمایشگاه دانشگاه توکیو ارسال شد که نتایج نشان میدهد این محوطه در حدود 6373 ق.م مورد استقرار قرار گرفته و تا حدود 5950 ق.م ادامه داشته است. با توجه به شباهت مواد فرهنگی بشی با محوطه هرمنگان، رحمتآباد و موشکی و گاهنگاریهای مطلق این محوطه ها در نظر گرفتن فاز بشی چندان منطقی به نظر نمیرسد، بنابراین با مقایسه مواد فرهنگی و گاهنگاریهای مطلق صورت گرفته در دیگر محوطه ها میتوان توالی گاهنگاری شامل رحمتآباد 7000-7500) ق.م)، شکلگیری موشکی 6400-7000) ق.م)، موشکی 6000 -6400) ق.م)، جری 5600-6000) ق.م) و شمسآباد 5200-5600) ) برای دوره نوسنگی فارس ارایه نمود.

باستان سنجی، حوزه فرهنگی فارس، دوره نوسنگی، محوطه هرمنگان، تاریخ گذاری کربن .14