ابوالفضل پاسبانی - استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید قم
علی چشمی - استادیار دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده اقتصاد
میثم پیله فروش - دانشجوی دکتری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

این مقاله به تاثیر نهادهای سیاسی بر عملکرد صندوقهای نفتی پرداخته و در پی پاسخ بهاین سوال است که چه تفاوتهایی در نهادهای سیاسی، سبب تفاوت در عملکرد صندوق های نفتی درایران، نروژ و عربستان شده است . به نظر میرسد در شرایطی که نهادهای سیاسی، حداکثرسازی منافع را با اتخاذ تصمیات بلندمدت عملی سازد، سازوکار صندوقهای نفتی موفق است و در شرایطی که نهادهای سیاسی حداکثرسازی منافع را با اتخاذ تصمیات کوتاهمدت ممکن سازد، سازوکار صندوقهای نفتی موفق نیست. نهادهای سیاسی در دموکراسیهای کامل و همچنین حکومتهای استبدادی پدرمآب به اتخاذ تصمیات بلندمدت منجر شده، اما نهادهای سیاسی در دموکراسیهای ناقص به اتخاذ تصمیات کوتاه مدت میانجامد. نتایج حاصل از رتبه بندی نظر خبرگان نشان میدهد در بین نهادهای رسمی، پایبندی سیاستمداران حزبی/خانوادگی به منافع بلندمدت حزب/خاندان مهمترین مولفه موثر بر عملکرد صندوقهای نفتی است.این رتبه بندی بر نقش سیاستورزی حزبی یا خانوادگی در افزایش افق تصمیم گیری سیاستمداران تاکید دارد. درایران انگیزش های مستتر در نهادهای سیاسی سبب سوق دادن سیاستمداران به اتخاذ تصمیمات کوتاه مدت به جای تصمیمات بلندمدت میشود.این انگیزه ها به گونه ای است که سیاستمداران متمایل میشوند برای حداکثرکردن منافع خود، بازه زمانی کوتاهمدت را مدنظر قرار دهند.این ویژگی یکی از مهمترین عوامل موثر در عدم موفقیت سازوکار حساب ذخیره ارزی و یا صندوق توسعه ملی درایران بوده است.

صندوق نفتی، نهاهای سیاسی، ایران، نروژ و عربستان