شان کیفیت در معماری اسلامی، با استناد به آراء ابن عربی

مخاطبان آثار معماری اسلامی به واسطه حضور در این مکان ها به کیفیتی اذعان می کنند که بی گمان عمق وجودآنها را نشانه رفته است. اما اگر این تجربه عمیق درونی را که مختص بناهای اسلامی نیز نیست و در اغلب بناهایفرهنگ های سنتی یافت می شود، با نظریه پردازی های رایج در باب فهم معماری مقایسه نماییم کمتر سنخیتی پیدامی کنیم. بر این مبنا اهتمام این مقاله بر آن است که با استعانت از پشتوانه غنی عرفان اسلامی، نکات و ابهاماتی را کهدرباره مسیله کیفیت وجود دارد، تا حدی روشن نموده و نتایج آن را در حد بضاعت خود، در حوزه معماری جاری سازد.در این راستا با ابتنای بر آنچه از قلمرو اندیشه عارفان اسلامی مستفاد م یشود، م یتوان گفت که یک اثر معماری نیزهمچون کلیت پدید ههای عالم اعم از مصنوع و طبیعی، زنده و ذومراتب بوده و بسطی طولی در نظام هستی دارد: ازمرتبه ماهوی یا باطنی تا نمود بیرونی یا ظاهری. اما مبتنی بر قاعده سلسله مراتب وجودی در پدیده ها، زندگی ذاتیمکان های مختلف نسبی است. در این میان کیفیت و کمیت یک مکان نیز دو مولفه اساسی و تعی نبخش مرتبهظاهری آن هستند که میزان هستی ذاتی یک مکان، به آ نها نیز سریان پیدا می کند. نکته مهم تر آنکه در فهم عرفانیاز میان دو وجه ظاهری مکان، کیفیات آن تقدم وجودی، مرتب های و معرفتی نسبت به کمیت آن داشته و در واقعنسبتی طولی با ذات مکان دارند. پس می توان استنباط نمود تاثیرگذاری عمیقی که به واسطه حضور در آثار معماریاسلامی رخ می دهد، در وهله اول به مناسبت ذات زنده این مکان هاست؛ که این میزان از زندگی از مجرای کیفیاتچندسطحی مکان ها از سوی مخاطبان آنها دریافت می شود.

کلیدواژه ها:

ماهیت ، کیفیت ، کمیت ، مکان ، معماری اسلامی