آزاده نیکویی - کارشناس ارشد صنایع دستی، دانشگاه الزهرا (س)
مهرانگیز مظاهری - استادیار گروه صنایع دستی دانشکده هنر دانشگاه الزهرا (س)

با مهاجرت قوم بنی اسراییل به ایران و سایر کشورهای تولید کننده فرش، نقش آنها در تجارت سبب شد تا اندیشه های مذهبی شان رفته رفته به هنرهای سنتی این کشورها راه یابد و قالی های کلیمی پدید آیند که نقوش مذهبی آیین موسی (ع) یا امضای تجار کلیمی را در بر می گرفتند. از سال 1850 میلادی قالی های کلیمی در شهرهای مهم ایران همچون تبریز، کاشان و کرمان بافته می شدند که محصول تلفیق نقوش مذهبی کلیمی با طرح ها و هنر غنی قالیبافی ایرانی بودند. از طرف دیگر با تشکیل دولت اشغالگر قدس و مهاجرت اقوام کلیمی از سراسر جهان به فلسطین اشغالی، تجربیات کلیمیان در ایران و کشورهای تولید کننده فرش، و نیز مدارس اتحاد به آنها در تاسیس کارگاه های هنری- تولیدی کمک کرد تا از راه تولید آثار پیشینه مصور فرهنگی یرای جامعه جدید کلیمی فراهم کنند. از تحلیل و قیاس تاریخی و نشانه شناختی پنج نمونه پرتعدادتر این قالی ها در ایران و فلسطین اشغالی، چنین بر آمد که تفاوت در انگیزه و بستر تولید قالی های این دو منطقه را متفاوت کرده است. نمونه های ایرانی به سنت فرش و ارزش های زیبایی شناختی آن وفادار بوده اند و ا نگیزه اقتصادی- هنری در آنها اولویت دارد اما در نمونه های فلسطین اشغالی، با گزینش طرح های و نشانه های مذهبی- سیاسی، اهداف سیاست تحت لوای مذهب اولویت می یابد.

قالی، کلیمی، ایران، فلسطین اشغالی