معصومه بارانی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک
مجید سلیمانی جمال آبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

یکی از نظریه های زبان شناسی که در عصر حاضر در تحلیل متون ادبی به کار گرفته میشود، نظریۀ زبان شناسی هالیدی است. هالیدی، ارتباط معنایی، لفظی، نحوی و منطقی یک متن را انسجام مینامد و عوامل ایجادکنندۀ آن را به دو بخش دستوری و واژگانی تقسیم میکند. انسجام دستوری عواملی چون ارجاع، جانشینی، حذف و ربط را دربرمیگیرد و انسجام واژگانی شامل تکرار و باهم آیی در زبان ادبی میشود. خاقانی، از شاعران نام آور قرن 6 هجری اشعار بسیاری را در قالب-های مختلف شعری سروده است. اشعار خاقانی به واسطتسلطۀ شاعر بر زبان فارسی و آشنایی او با واژگان و ظرفیت های دستوری و واژگانی ادبیات فارسی، از شگردهای انسجامی به نحو مطلوبی بهرهمند است. در این پژوهش، سعی شده است تا با استفاده از نظری ۀ انسجامی هالیدی، به بررسی انسجام در دو محور دستوری و واژگانی در شعر قصیده ترساییه خاقانی پرداخته ومهمترین تمهیدات مورداستفاد ۀ شاعر برای انسجام بخشی به ابیات این قصیده، تحلیل شود.

خاقانی. قصیده ترساییه، زبان شناسی نقش گرا،انسجام دستوری، انسجام واژگانی