رحیم سرور - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
مجید شاهرودی - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر

حاشیه نشینی به عنوان عدم تعادل فضایی توزیع جمعیت، مشکلات متعددی را برای کشور به وجود آورده است .این پدیده دربعضی از جوامع، معلول کشش طبیعی قطبهای صنعتی، شغلی، رفاهی و اداری است و در بعضی دیگر از جوامع، بیکاری و فقرعاملآن است. در این بین با تمرکز فقر در شهرها در طول چند قرن اخیر و به موازات صنعتی شدن جهان، جنبه های کالبدی فقر در قالب محله های فقیرنشین و اسکان غیررسمی عینیت بیشتری یافته است. سکونتگاه های خودرو یا آنچه به رایج اسکان غیر رسمی نامیده می شود. از مشکلات فراروی شهرهای امروزی خاصه در سطوح محلی بشمار می رود. بر این اساس، نوع، ماهیت و فرآیند مداخلاتی احتمالی و نحوه برخورد با آنها از جمله مفاهیمی است که جایگاهی ویژه در برنامه ریزی و مدیریت هری داشته و دارد. جدای از رویکردها و روشهای برخورد با حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی، لحاظ کردن دیدگاه و نگرش ساکنین محلی از مهمترین مولفه های تاثیرگذار در فرآیند ساماندهی و توانمندسازی این سکونتگاه های غیر رسمی بشمار می رود که در تحقیق حاضر مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت موضوع در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تاریخچه اسکان غیر رسمی در جهان و ایران پرداخته و همچنین رویکردها و گزینه های حل مشکل اسکان غیررسمی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد نادیده گرفتن، حذف و تخلیه اجباری، خودیاری، مسکن عمومی(اجتماعی)، مکان- خدمات، ارتقاء بخشی(بهسازی)، توانمندسازی، اجتماع- محوری(تام) و در نتیجه مدیریت یکپارچه شهری، مشارکت مردم، ارایه تسهیلات و سیاستهای مالی و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی را می توان از راهبردهای نهایی در این رویکرد به منظور ساماندهی حاشیه شهر دانست.

ساماندهی، توانمندسازی، سکونتگاه های غیررسمی