میرنجف موسوی - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه
زینب شریف کاظمی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته آمایش سرزمین دانشگاه ارومیه

نظام شهری مجموعه ای از شهرک ها و شهرهای وابسته به یکدیگر که ساختار نظام سکونتگاه های شهری را در یک منطقه یا کشور به وجود می آورند، تشکیل یافته است. عدم توجه به نظام شهری و نحوه پراکنش مرکز و کانون های شهری در پهنه سرزمین از یک سو و رشد شتابان شهرنشینی از سوی دیگر، به گسیختگی و عدم انسجام در ساختار فضایی منجر خواهد شد. در چنین شرایطی بسیاری از سیاست های توسعه در سطح ملی و منطقه ای کارآمدی خود را از دست داده و نتایج مورد انتظار را به همراه نخواهند داشت. در این مقاله به منظور بررسی و تجزیه و تحلیل تحولات نظام شهری استان البرز طی سال های 1365 تا 1395 با استفاده از مدل ها و تکنیک های رایج در زمینه نظام های شهری مانند قانون رتبه اندازه، ضریب مدل آنتروپی و شاخص های نخست شهری استفاده گردید. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. ابتدا داده های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس نتایج تحقیق با نرم افزارهای Excel, GIS ترسیم شده است. نتایج به دست آمده حاکی از عدم تعادل، تمرکز و وجود پدیده نخست شهری در نظام شهری منطقه است که در طول دوره در اغلب شاخص ها روند کاهشی داشته و به سمت تعادل پیش می رود، به طوری که شاخص نخست شهری از 0/90 به 2/63 رسیده است و نشان دهنده کاهش نخست شهری در منطقه می باشد و شاخص عدم تمرکز هندرسون از 1/223 به 2/397 رسیده است. این شاخص نشان می دهد که از میزان تمرکز در منطقه به شدت روند رو به افزایش داشته است.

نظام شهری، مدل آنتروپی، نخست شهری، استان البرز