زهرا طاهرنژادجوزم - دانش آموخته کارشناسی علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، کرمان
زمزم ابراهیمی نسب - دانش آموخته کارشناسی علوم تجربی، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمان

خشم هیجانی است که آثار مختلفی در زندگی انسان دارد. این هیجان برای بقای انسان و تسهیل پاسخ های سازش یافته به ویژه پاسخ های ستیز و گریز به هنگام مواجهه با خطر سودمند است. برای پیشگیری از بروز خطرات ناشی از خشم در روان دانش آموزان گرانیگاه پیشگیری زودرس را می توان آموزش و پرورش در معنای گسترده ی آن دانست. دامنه ی خشونت اقسام گسترده ای از رفتار انسانی را دربرمی گیرد که از جمله اقسام زیرین خشونت، خشونت کلامی است که شامل توهین، تحقیر، تهمت، غیبت، برچسب زدن و تمسخر می باشد و به هر رفتاری دلالت دارد که بتواند موجب وهن حیثیت کسی در نظر افراد جامعه شود، از این رو این عمل نه تنها از نظر حقوقی، بلکه از نظر اخلاقی و مذهبی نیز مذموم و ناپسند شمرده می شود و خشونت کلامی ممکن است زمینه را برای بروز انواع خشونت های فیزیکی و کژرفتاری های اجتماعی در روابط بین شخصی، فراهم سازد. بنابراین، برای پیشگیری از بروز رفتارهای خشونت آمیز فیزیکی، شناسایی انواع خشونت های کلامی و عوامل پدید آورنده ی آن در بین معلمان می تواند در امر پیشگیری کارساز باشد. از این رو پژوهش حاضر به منظور پیشگیری، به شناسایی میزان بروز خشم و عوامل پدید آورنده ی آن در بین معلمان ابتدایی مدارس شهرستان رفسنجان پرداخته است و از طریق پرسشنامه درباره ی میزان بروز انواع خشونت کلامی و فیزیکی در بین معلمان مدارس دخترانه و پسرانه اطلاعاتی جمع آوری کرده است. در این راستا تعداد 180 دانش آموز دختر و پسر و 30 معلم از بین مدارس دخترانه و پسرانه شهرستان با نمونه گیری طبقه بندی تصادفی انتخاب شده اند. نتایج پژوهش نشان داده که خشونت کلامی در بین معلمان این مدارس تا حدودی شایع است. بیشتر معلمان عقیده دارند خصوصیات فردی معلمان، ناتوانی معلم در اداره کلاس، کلاس های پرجمعیت وفضای نامناسب آنها و عدم ارتباط مطلوب میان معلمان و والدین و مسیولان مربوطه، عدم علاقه و انگیزه معلم به تدریس و همچنین حقوق و درآمد ناکافی و از همه مهم تر فشارهای ناشی از فعالیت ها و برخورد های کلاسی که عمدتا بار عاطفی دارند، موقعیتی را فراهم ساخته که می تواند اختلال های رفتاری و گاهی نا بسامانی های روانی را در معلمان به وجود آورد و منجر به بروز خشونت های کلامی شود که امروزه نمایش این نوع خشونت ها در مدرسه در روابط بین فردی معلم و دانش آموزان تاثیر بسزایی گذاشته است. از آنجا که خشونت کلامی در سطح آموزشگاه باعث تحقیر و پایین آوردن عزت نفس دانش آموزان، احساس ناراحتی و بیزاری از مدرسه، افت تحصیلی و حتی ترک تحصیل می شود و درنتیجه زمینه و بستری برای بروز خشونت فیزیکی در زندگی بزرگسالی فراهم می آورد، لازم است انواع و عوامل پدید آورنده ی خشونت مورد شناسایی قرار گیرد و مدیریت شود تا راهکارهایی برای تعدیل و رفع آن بین معلمان و دانش آموزان ارایه گردد. با توجه به نتایج پژوهش، می توان از طریق تدابیر پیشگیرانه ی روانشناختی _ تربیتی که از منظر جرم شناسی ذیل پیشگیری اجتماعی قرار می گیرد، در سطوح خانواده و مدرسه نسبت به کاهش خشونت کلامی و فیزیکی و درنهایت پیشگیری از پرخاشگری در میان نوجوانان و جوانان اقدام کرد.

خشونت، خشونت کلامی، پیشگیری، معلمان، دانش آموزان