امیر جباری - استادیارگروه اقتصاد، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
سمیرا مقاله - گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

در طی دهه های اخیر گسترش ارتباطات و فن آوری ها و تکنولوژی های نوین و همچنین ورود اینترنت، فرصت های جدیدی را برای به وجود آوردن کسب وکارهای جدید و کسب درآمد از ایده های تازه و نو ایجاد کرده است. یکی از این کسب وکارهای جدید که در چند سال اخیر رشد افزونی داشته است، بازاریابی شبکه ای یا بازاریابی چند سطحی می باشد. این شکل از بازاریابی در طول زمان توسعه یافت و روش های مختلفی برای آن ارایه شد. امید به کسب درآمد بالا به همراه کاهش هزینه های بازاریابی باعث شد تا بازاریابی شبکه ای جذابیت زیادی برای شرکت ها داشته باشد. به ویژه با افزایش فشار رقابت، برخی از شرکت ها برای فروش محصولات خود به این شیوه متوسل شدند. جدید بودن مبحث بازاریابی شبکه ای در کشور و عدم آشنایی مسیولین و مردم با این مبحث از یک سو و عدم وجود قوانین و مقررات مناسب از سوی دیگر باعث بروز مشکلات اجتماعی در این زمینه در کشور گردیده است. مشکلات ایجاد شده در ایران، مشابه مشکلاتی است که در کشورهای دیگر دنیا نیز قبلا اتفاق افتاده است. در کشورهای پیشرفته برای کاهش آسیب های اجتماعی ناشی از سوء استفاده و کلاهبرداری در این زمینه و استفاده از ثمرات مطلوب آن، از دیرباز قوانینی تدوین شده است که شکل قانونی فعالیت بازاریابی شبکه ای را از شکل غیرقانونی آن که اصطلاحا دسیسه هرمی نامیده می شود، مجزا می کند. مطالعات با استفاده از روش تحلیلی و کتابخانه ای نشان می دهد که هدف شرکت های بازاریابی شبکه ای، که فعالیتشان مختص به بازاریابی در فروش کالاهاست، سوددهی می باشد که در نهایت به رشد اقتصادی کشور کمک می کند؛ در حالی که هدف شرکت های دسیسه هرمی، تنها جا به جایی پول و خلق فرصت سوددهی از این جابه جایی است.

بازاریابی، بازاریابی شبکه ای، بازاریابی چندسطحی، ساختار هرمی، فروش مستقیم