منصور انصاری - استادیار پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی
محمدعلی نظری - دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی

حقوق شهروندی مجموعه ای از حقوق قانونی و مدنی است که در چهارچوب قانون اساسی کشورهای مردم سالار تعریف می شود و بنیان های کافی را برای همبستگی ملی، فرای قومیت، نژاد و جنسیت فراهم می کند. این نگرش به حقوق شهروندی در مبانی نظری دین مبین اسلام و سیره ی نبوی و ایمه هدی در رابطه ی حق و تکلیف به خوبی ترجمان یافته است. پس از انقلاب اسلامی و تدوین قانون اساسی، حقوق شهروندی در ایران بازتعریفی دینی و اجتماعی پیدا کرد. این پژوهش بر اساس روش کتابخانه ای و اسنادی و با استفاده از روش های تفسیری زمینه مند به دنبال پاسخ گویی به این سوال می باشد که حقوق شهروندی در اندیشه های امام خمینی بر چه اصولی شکل گرفته است و چه تفاوتی با حقوق شهروندی در غرب دارد . نتایج به دست آمده بیانگر آن است که شکل گیری حقوق شهروندی در اندیشه امام برگرفته از مسیله حق و تکلیف در دین مبین اسلام می باشد. همچنین امام معتقد به نظام ولایی تحت ولایت فقیه است که مردم در این نظام از اهمیت فوق العاده ی تاسیسی، مشارکتی و نظارتی برخوردار هستند. همچنین در چهار مولفه ی آزادی های سیاسی - اجتماعی و مشارکت سیاسی، زنان، اقلیت های دینی و نژادی و شهروندی سطحی و عمیق تفاوت های اندیشه ی امام خمینی و غرب در خصوص شهروندی مورد بررسی قرار گرفته است. اما به طور کلی توجه به اخلاق و ارزش های متعالی انسانی علاوه بر ویژگی های مادی را می توان از تفاوت های حقوق شهروندی در اندیشه ی امام با غرب برشمرد.

امام خمینی، مولفه های سیاسی حقوق شهروندی، حق و تکلیف، غرب