زهرا باعزم - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران، دانشگاه بیرجند
امید دیمی - کارشناس ارشد مهندسی مکانیک

در سرزمین پهناور ایران، عواملی نظیر محدودیت آب در دسترس و توزیع غیریکنواخت آن در سطح کشور، الگوی نامناسبشهرنشینی و مراکز سکونتگاهی، نوع و شیوه ی تولید محصولات زراعی از منظر سازگاری با اقلیم، و استفاده ی بی رویه از منابع آبزیرزمینی سبب وقوع بحران کمبود آب در دشت ها و تشدید بحرا ن های اجتماعی و منازعات بر سر آب گردیده که از جملهچالش های جدی مدیریت منابع آب در کشور محسوب می شوند. در همین راستا، بهره گیری از یک ابزار مدیریتی مناسب که بتوانددر مدیریت صحیح و اصولی منابع آب زیرزمینی تاثیر به سزایی داشته باشد، حایز اهمیت است. در این بین، روش برنامه ریزی پویایی سیستم به عنوان یکی از قدرتمندترین کاربردهای تفکر سیستمی، ابزاری توانمند برای به تصویر کش یدن پیچیدگی های مختلف سیستم های پیچیده ی منابع آب بر اساس واقعیت، دخالت کاربر در توسعه ی مدل و در نهایت تصمیم گیری و مدیریت برآن ها می باشد. به وسیله ی یک نگرش سیستمی مناسب می توان اجزاء مختلف یک سیستم و ارتباط بین آن ها را به روشنی مشخص نمود. پیش بینی الگوی رفتاری تغییرات در سیستم های منابع آب، تحت تاثیر اعمال سیاست های بهره برداری می تواند بهره برداران این منابع را به منظور استفاده ی بهینه، با توجه به موقعیت های فصلی و اقلیمی و بر اساس اصل توسعه ی پایدار، یاری نماید. روش پویایی سیستم را می توان بهترین راه جهت برنامه ریزی پایدار در سطح منابع آب زیرزمینی با در نظر گرفتن تعیین حد مجاز سطحایستابی آبخوان ها، راندمان کشاورزی، نیازهای آب شرب، صنعت و کشاورزی تعریف نمود، که به کمک آن می توان اثرات سیاست هاو سناریوهای مختلف مدیریتی بر روی آبخوان ها را شبیه سازی و پیامدهای آن را بررسی کرد. تراز سطح ایستابی مجاز، ترازی استکه برداشت از آبخوان حداکثر باشد ولی آسیب جبران ناپذیری به منابع آب زیرزمینی وارد نسازد. بنابراین، با استفاده از این ابزار برنامه ریزی یعنی روش پویایی سیستم در خصوص پیش بینی و بهره برداری مجاز از منابع آب ز یرزمینی می توان گام بلندی درجهت مدیریت بهینه ی منابع آبی برداشت.

برنامه ریزی پایدار، بهره برداری مجاز، روش پویایی سیستم، مدیریت مصرف، منابع آب زیرزمینی