فرهود گل محمدی - استادیار و دکترای رشته ترویج و آموزش کشاورزی و عضو هییت علمی تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند و عضو بسیج اساتید استان خراسان جنوبی
مهدی حسن پور - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته ترویج و آموزش کشاورزی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند و کارشناس کشاورزی در بانک کشاورزی شهرستان طبس استان خراسان جنوبی

درخت نارنج (نام علمی Citrus aurantium) نام درخت و میوه ای از زیررده رزمانندها راسته ناترک سانان، تیره سدابیان، جنس مرکبات است. از آب نارنج برای خوشبو کردن وبهبود طعم غذا استفاده می شود و در صنعت عطرسازی و شامپو سازی هم کاربرد دارد. شکوفه های آن یکی از معطرترین گلهاست که آن مربای بهار نارنج و همچنین عرق نارنج در طب سنتی ایران کاربرد دارد. در درمان ناراحتی های معده از مربای آن استفاده می شود. درخت نارنج مادر مرکبات است و پایه بسیار خوبی جهت پیوند شاخه های نارنگی و یا پرتقال است. فشار خون و ضربان قلب را زیاد می کند. نارنج میوه ای که در ایران به فراوانی تولید می شود و محصولات جانبی متعددی نیز دارد. نارنج میوه درختی بزرگ و زیباست با برگ هایی بزرگتر و خوشبوتر از برگ های درخت لیمو. شکوفه های آن که بسیار خوشبو است بهارنارنج نامیده می شود. شکوفه نارنج (بهار نارنج) طبیعت (مزاج)- گرم و خشک، بوییدن آن شادی آور، تقویت کننده مغز واز بین برنده آبریزش بینی (زکام) است. از این شکوفه ها مربای لذیذی تهیه می شود که خواص مفید شکوفه را دارد. عرقی که از شکوفه های نارنج تهیه می شود عرق بهار نارنج نامیده می شود که طبیعت آن هم گرم و خشک است. در این مقاله نویسنده نگاهی گذرا بر کاربردهای میوه نارنج در طب محلی و رژیم غذایی مردم ایران می نماید. همچنین نویسنده کوشیده است جهت مستندسازی تحقیق اش از عکس های متعدد کار میدانی اش استفاده نموده است. و به معرفی اجمالی مراحل مختلف کاشت، برداشت، فرآوری و محصولات متنوعی که مردم ایران به صورت سنتی از این میوه ارزشمند به دست می آورند. همچون مربای نارنج، آب نارنج، شیره جوشیده نارنج و غیره می پردازد.

نارنج، دانش بومی، طب محلی، رژیم غذایی، کاشت، فرآوری، اهمیت اقتصادی، طبس، خراسان جنوبی