نمادهای طبیعی در ادب فارسی

نمادها با ماهیت سیال، شکل پذیر و منعطف خود، به مقتضای شرایط زمان و مکان، قادرند چونان آینه ای مفاهیم و موضوعات ریشه دار و عمیق را به شیوه ای جامع و گسترده منعکس کنند، از صورتی واحد، معانی و کاربردهای گوناگونی را ارایه دهند و با رویندگی و پویایی مداوم، تازگی و ماندگاری خود را استمرار ببخشند. همواره طبیعت و عناصر متشکله آن، الگو و منبع الهام هنرمندان بوده و چگونگی ارتباط عمیق و گسترده انسان با طبیعت و نتایج حاصل از آن، نوع نگرش و جهان بینی او را رقم زده است. چهار عنصر ( آب، آتش، باد و خاک ) از جمله عناصری اند که بازتاب آنها را می توان در گستره ی وسیعی از جهان اساطیر مشاهده نمود. در میان چهار عنصر آب عنصری حیاتی است که حکم زندگی را دارد و در نمادپردازی اساطیری با مفهوم باروری و بارداری پیوند ناگسستنی دارد. آتش نیز هم چنانکه نماد آرامش و آسودگی و پاکی و هستی بخشی است، می تواند عامل ویرانگر و تخریب کننده، قهرآمیز و وحشت زا نیز محسوب شود. در اساطیر خاک رمز زندگی، باروری و زایایی و در همان حال بستری برای مرگ و اضمحلال و پایان حیات مادی محسوب می شود. باد هم نمادی از نیروی جان و جنبش حیات است که گاهی به عنوان نمادی از خشم طبیعت، مخرب و نابودگر می گردد. پژوهش حاضر بر آن است تا بازتاب نمادین این چهار عنصر هستی را مورد بررسی، تحلیل و قرار دهد. بنابراین حاصل این بررسی ها ما را در شناخت بهتر افکار، جهان بینی و باورهای خاص مردم این سرزمین یاری خواهد داد و با اهمیت و ضرورت هر یک از این عناصر در حیات آنان آشنا خواهد نمود.

کلیدواژه ها:

نماد ، سمبولیسم ، عناصر چهارگانه ، آب ، آتش ، باد ، خاک