نقوش خیالی در فرش

فرش ایران از دیر باز از اهمیت بسزایی بر خوردار بوده است. آن چه که فرش ایران را زبانزد جهانیان کرده است طرح و نگاره آن است که خود ذوق و سلیقه ایرانیان را می رساند. از دیرباز از زمانی که اولین فرش ها شکل گرفتند، نقوش خیالی هم در فرش ها وجود داشته است، نقوشی که ریشه در اسطوره ها و باورهای دینی، آیینی و فرهنگ های مردمان این دیار دارد. با توجه به اینکه تحقیقی در این زمینه شکل نگرفته در این مقاله سعی شده است تا برخی از نقوش خیالی در فرش را شناسایی و مورد بررسی قرار داده، نقوشی که هر کدام از آن ها نمادهایی از جهان هستی هستند که ریشه یابی آن ها خالی از لطف نیست و هر کدام رمز گشای شناخت بیشتر آن فرش است، حتی در قدیمی ترین فرش جهان که پازیریک نام دارد، می توان ردپای نقوش خیالی را پیدا کرد و بی شک مردمان آن دوره از به کار بردن آن نقوش هدفی داشته اند. علاوه بر طرح، رنگ نیز نقش بسزایی در تاثیر گذاری هرچه بهتر نمادها داشته است مثلا نشان دادن نقش اژدها که نماد جهل و نادانی است، با رنگ تیره، همخوانی بیشتری دارد و بهتر می تواند معنی نماد گونه اژدها را برساند. و در فرش های که حالتی مقدس و عرفانی دارند مثل فرش شیخ صفی که برای مکانی مقدس طراحی و بافته شده است می تواند در این زمینه نمونه خوبی باشد که نهایت دقت و ظرافت را در انتحاب رنگ ها داشته است. دو رنگ طلایی و سورمه ایی که در این فرش استفاده شده است گویای این مطلب است، استفاده از رنگ طلایی با آن فضای مقدس فرش قرابت خاصی دارد همان طور که در پوشش خانه کعبه از رنگ طلایی استفاده شده است. این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی ارایه گردیده و با گردآوری اطلاعات به طریق کتابخانه ای، با معرفی نقوش خیالی در فرش، اهمیت بکارگیری آنها را در این هنر کهن نشان داده است.

کلیدواژه ها:

هنر فرش ، نقوش خیال ، سیمرغ ، اژدها ، گل شاه عباسی ، فرشته (پری)