امیرحسین فرحزاد - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد
اکرم حسینی - استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد

شهرها در طول تاریخ همواره مراکز اصلی تجمع گروه های انسانی، تمرکز سرمایه گذاری های مادی و معنوی و مراکز اصلی رشد اقتصادی بوده و هستند. از سوی دیگر، این مراکز همیشه یکی از اهداف ثابت و پایدار در جریان جنگ ها و تهاجمات نظامی بین طرفین جنگ، مطرح می باشند. ایجاد ثبات و پایداری و کاهش میزان اسیب ها و تلفات به مناطق شهری در جریان جنگ ها از جمله اهداف مهم برنامه ریزان و مسیولین شهری است. رویکرد پدافند غیرعامل یکی از روش هایی است که در این راستا امروزه مورد توجه خاص مسیولان و برنامه ریزان قرار گرفت است. کشور ما به دلایل موقعیت مکانی استراتژیک و منابع سرشاز طبیعی همواره با تهدیدات خارجی روبرو است. پدافند غیرعامل، تاکید بر اقدامات محافظتی سازه ها، اطلاعات، افراد و به طور کلی عوامل و اشیاء ارزشمند دارد. توجه به پدافند غیر عامل باید از مراحل آغازین طرح و از کلی ترین مسایل آن به هنگام نیازسنجی، جانمایی و مکان ایبی طرح، آغاز شده و تا ریزترین جزییات ساختمان مورد توجه قرار گیرد. در این مقاله سعی شده ضرورت ها و اولویت های پدافند غیر عامل در کلیت طراحی معماری دیده شود. استفاده از فرم های محدب در حجم کلی ساختمان، استفاده حداکثر از شیب زمین، عناصر محوطه و فضای سبز برای ایجاد جان پناه و حایل از جمله تمهدیدات طراحی است که می تواند نقش مهمی در کاهش تاثیرات انفجار و آسیب ها و تخریب های ثانویه باشد.

پدافند غیر عامل، راهکارها، طراحی معماری، مدیریت بحران،