تبیین نظم حاکم بر توسعه کالبدی فضایی سکونتگاه های کوهستانی از مبانی قانونی تا مصادیق عرفی

ازآنجاکه سکونتگاه های اولیه انسان ها مبتنی بر اصول، ضوابط و مقررات خاصی نبوده، لذا توسعه شهرنشینی و گسترش کالبدی - فضایی سکونتگاه ها موجب تمرکز بر مجموع توافقاتی می شود که به عنوان عرف بر نظام شهری و روستایی حاکم می شود. رفته رفته پیچیدگی های حاصل شده از افزایش جمعیت، توسعه شهری و دگرگون ی های صنعتی، باعث می شوند که عرف به عنوان پایه ی اصلی ثبات در نظم شهری و روستایی، کمرنگ شده و قانون به عنوان جایگزین، مدیریت نظام شهرسازی را بر عهده می گیرد. مساله اصلی پژوهش از آنجا نشات گرفته می شود که با وجود برقراری قانون در شهر سازی امروزی، توسعه کالبدی - فضایی در بسیاری از سکونتگاه های کوهستانی نسبت به قوانین و مقررات موجود با ابعاد مجهولی همراه است. بدین نحو که قوانین و مقررات امروزی، توسعه این سکونتگاه ها (به عنوان منافع عمومی) را در تضاد و تعارض با حقوق مالکانه (به عنوان منافع خصوصی) ساکنین می داند. لذا پژوهش در صدد پا سخ به این پر سش است که: تو سعه کالبدی- فضایی سکونتگاه های کوهستانی در بستر کنش و واکنش متقابل حقوق مالکانه و منافع عمومی چگونه انتظام می یابد به عبارت دیگر، فرایند تبدیل تعارضات قانونی به توافقات عرفی چگونه منجر به تداوم این نوع سکونتگاه ها می شود معماری و شهرسازی ایرانی با مبنای نظری و اصول فقهی اسلام، زمین های قوی در هدایت و توسعه معماری و شهرسازی معاصر دارد. با این رویکرد می توان موضوع مورد نظر این پژوهش را در بستر آیات قرانی و تفاسیر معتبر از یکسو و قوانین و مقررات موجود از سوی دیگر مورد بررسی قرار داد. روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله روش توصیفی با استفاده از تکنیک استدلال منطقی است، استدلالی که براساس مطالعه اسنادی از آموزه های اعتقادی و پژوهش های مرتبط و همچنین مشاهده میدانی از بافت کالبدی و اجتماعی روستای اورامان تخت کردستان، به تکلیل سوال پژوهش پرداخته است. نتایج پژوهش چگونگی توافقات عرفی برای تداوم توسعه فضایی روستا را تبیین می کند؛ تداومی که در بستر تعارضات موجود بین حقوق مالکانه با منافع عمومی صورت می گیرد. بدین معنا که ملاحظات و ضوابط موجود در قوانین و مقررات شهرسازی و حقوق مالکانه به تنهایی نمی تواند تداوم حیات اجتماعی و توسعه فضایی سکونتگاه هایی مثل روستای اورامان تخت را ممکن سازد؛ درحالیکه توافقات عرفی مبتنی بر شرایط محیطی عملا تداوم زندگی اجتماعی و تحولات توسعه فضایی را در آن هاامکان پذیر ساخته است.

کلیدواژه ها:

سکونتگاه های کوهستانی ، توسعه کالبدی-فضایی ، حقوق قانونی ، حقوق عرفی ، اورامان تخت