بررسی سیر فکری و طراحی دوره ی قاجار با نگاهی به فضاهای آموزشی در این دوره

با گذر جامعه ایران از دوران کهن به نوین، مرحله متفاوتی در تاریخ این سرزمین آغاز گشته و درست یا نادرست بودن آن تاکنون ادامه دارد. شناخت ریشه ای علل این تحولات ایجاد شده و چگونگی تاثیر آنها در معماری دوره قاجار و پس از آن غ و گاها درارتباط های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری دارد، ولیکن شاخص های این تغییرات تماما در آموزش و پرورش و گاها در میان بناهای آموزشی نیز نمایان است. بی تردید یکی از ارکان اساسی تکوین، فرهنگ و توسعه و انتقال آن به جامعه، نظام آموزشی و قطعا فضاهای آموزشی است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی است که توسط مطالعات میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است. سرانجام می توان نتیجه گرفت که؛ فضاهای آموزشی در دوره قاجار با وجود بهره گیری از یک الگوی کاملا نو در آرایش پلان، نماهای ساختمان های آموزشی ترکیبی التقاطی از عناصر معماری اسلامی و معماری پیش از اسلام را نمایش می دهند. ورودی ها توسط دو نمای کاملا متقارن و به درون کشیده در جناحین در آغوش گرفته شده اند. تناسبات این نماها، فرم قوس های بکار گرفته شده در آن ها و همچنین ابعاد و نحوه تقسیم بندی پنجره ها همگی از الگوهای متداول در شیوه معماری قاجار پیروی می کنند.که در بسیاری از فضاهای آموزشی این دوران قابل نمایش است. با این همه به دلیل نفوذ عناصر پیش از اسلام نباید این نماها را مطلقا قاجاری قلمداد نمود. بیشترین همجواری عناصر التقاطی را می توان در ایوان کم عمق اما مرتفع ورودی ها مشاهده نمود. علاوه بر این موارد، بعضا وجود فضاهای متنوعی همچون آبریزگاه ، آب انبار و چاه آب، حوض خانه، حمام ، مریض خانه، مطبخ، مقبره بانی در کنار فضاهای اصلی مدارس دوره قاجاریه دیده می شود. بنابراین با توجه به تفکرات و تغییراتی که در جامعه ایرانی در دوره قاجار صورت پذیرفت تفکراتی که در ساخت مدرسه و فضاهای آموزشی بوده است همچنان با بهره گیری از الگوهای سنتی ایرانی بوده و در راستا و تکمیل الگوهای گذشته قدم برداشته است و حاکی از تفکر برتر در آن زمان بوده است.

کلیدواژه ها:

معماری دوره قاجار ، فضاهای آموزشی ، مسجد- مدرسه ، معماری معاصر ایران