مریم مجیدی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

ساختاری که نخستین بار از سوی دکتر ناتل خانلری عبارت فعلی نامیده شد، در ساختمان فعل مقوله ای انکارناپذیر است که در دستور زبان های پس از ناتل خانلری یا نادیده گرفته شده و یا به صورت های گوناگون و گاه مبهم، مطرح شده است. انواع گوناگون عبارت فعلی در زبان معیار مورد تحقیق جداگانه قرار نگرفته است و اختلاف آرای دستور نویسان در این زمینه موجب نادیده انگار شدن بخشی از پیام جمله در زبان فارسی است؛ به باور نگارنده عدم تبیین صحیح این مقوله، موجب نارسایی مطالب کتاب های دستور زبان، ضعف آموزش، محدودیت کارکرد زبان و نیز محدودیت گنجینه ی واژگان فعلی در زبان فارسی است. عبارت فعلی بسیار دامنه دارتر از آن چیزی است که در کتاب های دستور زبان معیار امروزی مطرح می شود و بخش هایی از این مقوله، با مبحث نمود فعل و نیز مباحث علم بیان همپوشانی دارد. این مقاله ضمن معرفی انواع عبارت فعلی به ویژه از منظر کاربردی و معنایی، نمونه هایی از انواع عبارت فعلی را در گلستان سعدی معرفی می کند.

عبارت فعلی، عبارت فعلی کنایی، عبارت فعلی مجازی و استعاری، عبارت فعلی ضرب المثلی، گلستان سعدی