محمد علی نصراصفهانی - دانشجوی دکترای هواشناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
فرهنگ احمدی گیوی - استادیار گروه فیزیک فضا موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
علیرضا محب الحجه - استادیار گروه فیزیک فضا موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

تغییر انرژی جنبشی پیچکی با زمان متأثر از چندین عامل واداشت نظیر همگرایی شار آزمینگرد، همگرایی شار کل انرژی، تبدیل کژفشاری و تبدیل فشاروردی است. در این مطالعه توزیع میانگین هماد این عوامل واداشت در ماه های بحرانی مثبت و منفی نوسان اطلس شمالی (NAO) در ناحیه ی مدیترانه و خاورمیانه بررسی شده است. نتایج نشان میدهد که میانگین انرژی جنبشی پیچکی در ناحیه ی مدیترانه در دو فاز NAO تفاوت چندانی ندارد، ولی با حرکت به سمت شرق مقدار آن در فاز مثبت زیادتر میشود. همچنین بزرگی همه ی جملات محاسبه شده در فاز مثبت در این ناحیه، بیشتر از فاز منفی است. جمله ی تبدیل کژفشاری در عر ضهای بالاتر دارای مقادیر بیشتری بوده ولی در نواحی جنب حاره ای، جمله ی تبدیل فشاروردی غالب است. بیشینه ی مقادیر این جمله در شمال محور جت جنب حاره به صورت دو سلول مجزا در غرب ایران و مرکز مدیترانه قرار گرفته و کمینه ی آن در جنوب محور جت و بر روی دریای احمر دیده می شود که بزرگی همه ی این مراکز در فاز مثبت بزرگتر از فاز منفی است. بردار شار انرژی نشان دهنده ی انتقال انرژی از غرب اقیانوس اطلس و شمال اروپا به ناحیه ی مدیترانه میباشد که در فاز مثبت مقدار آن کمتر است. در مرکز دریای مدیترانه، ناحیه ی واگرای انرژی دیده میشود و مقدار آن در فاز مثبت به مراتب بزرگتر از فاز منفی است. وجود ناحیه ی واگرایی در این ناحیه نشانگر وجود یک چشمه ی قوی انرژی جنبشی پیچکی در این ناحیه است. جهت بردارهای شار آزمینگرد نیز نشانگر انتقال انرژی از این ناحیه به سمت جنوب شرق است، بطوریکه در فاز مثبت یک ناحیه ی همگرا بر روی دریای سرخ و شمال شرق آفریقا به روشنی دیده میشود. بزرگی این ناحیه ی همگرا در فاز مثبت بیش از فاز منفی بوده و میتواند دلیل تشدید جت جنب حاره در فاز مثبت باشد.

شار انرژی، تبدیل فشاروردی، تبدیل کژفشاری، جریا نهای جتی، خاورمیانه، نوسان اطلس شمالی