علیرضا خضریان - عضو هییت علمی دانشگاه تمام وقت گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران
وحید کرمی - پژوهشگر کارشناسی ارشد گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

در شهرهای قدیمی ایران تکیه، میدان و حسینیه فضاهای محصوری بوده اند که در مسیر گذرهای اصلی شهر قرار داشته اند. این فضاها اغلب به صورت فضای عمومی، یعنی جزیی مهم از گذر اصلی با به صورت فضای بسته، اما در ارتباط با گذر اصلی وجود داشته اند. کرمانشاه یکی از شهرهای ایران با پیشینه های تاریخی و درخشان است که از دوران قاجار بناهای متعددی، در مرکز شهر به تدریج ساخته شده است. تکیه بیگلربیگی یکی از این بناها و تکایای معروف است که در محله فیض آباد واقع شده و از ابتدای ساخت، همواره مورد توجه شیعیان بوده است. ساخت این تکیه در سال 1309 ه.ق توسط مرحوم خادم الحسین عبدالله خان فراش باشی ملقب به بیگلربیگی از مقامات مشهور و با نفوذ کرمانشاه در دوره ی قاجار شروع شد و عملیات ساخت آن در سال 1315 ه.ق یعنی 6 سال بعد، به پایان رسید. همچنین تزیینات گچ بری و آیینه کاری آن در سال 1326 ه.ق تکمیل شد. نوع معماری این تکیه، مربوط به دوره ی قاجار و به شکل هلالی مانند است. در ضلع غربیی از نوع معماری زندیه استفاده شده که به شکل هشتی مانند است و محل دارالحکومه ی عبدالله خان و نیز محل زندگی برادران و پسرهای وی بوده است. این مقاله ضمن بررسی پیشینه تاریخی و تحولات کالبدی تکیه بیگلربیگی بر اساس منابع موجود، ویژگی های کالبدی معماری محلی و ملی را مورد بحث و تبادل نظر قرار داده است.

کرمانشاه، قاجاریه، تکیه بیگلربیگی، تحولات کالبدی