محمد مشکات - دانشیار فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
جعفر مذهبی - دانشجوی دکترای فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

این نوشتار می کوشد به این پرسش پاسخ گوید که آیا رویکرد ویتگنشتاین متاخر در رویارویی با دوآلیسم نسبتی با پاسخ دکارت دارد. ارزیابی رویکرد ویتگنشتاین از استدلال زبان خصوصی آغاز می شود و برای فهم موضع دکارت یکی از مکاتبات او با پرنسس الیزابت و همچنین مفهوم طبیعت در تاملات تحلیل می شود تا بر این نسبت با وجود تمامی اختلافات بنیادین، تصریح شود. در اینجا نشان داده می شود که در متن فلسفه دکارت راهی برای حل مشکل دوآلیسم وجود ندارد، به این معنا که چیرگی بر مشکل دوآلیسم تنها می تواند با خروج از مبانی فلسفه دکارت محقق شود و این همان کاری است که ویتگنشتاین و دکارت انجام دادهاند. بنابراین، نوشتار بر این برداشت استوار است که اساس نقدهایویتگنشتاین بر دوآلیسم و اصول تفکر دکارتی به رویکرد ضدفلسفی ویتگنشتاین مربوط می شود و راهحل دکارت هم برای برون رفت از این مسیله تنها در بستر همین رویکرد ضدفلسفی تحقق می یابد.

دکارت، ویتگنشتاین متاخر، دوآلیسم، استدلال زبان خصوصی ،فلسفه، مفهوم طبیعت