ناهید درودی آهی - دانشجوی دکترای جمعیت شناسی و مدرس دانشگاه علامه طباطبائی

در جریان مراحل گذار جمعیت، تأثیر کاهش باروری در دومین مرحله میانی گذار، پیدایش یک موهبت جمعیتی (demographic gift) یا روزن فرصت (opportunity window) است (مالانی1999، مک نیکل 1998 و 2000) دوره ای که در آن نسبت جمعیت در سن کار به جمعیت تحت تکفل بالاست و پس از این دوره نسبتهای تکفل به دلیل تداوم نرخهای پایین باروری اندک اندک ثابت می شود. زمان و سرعت افت نرخ باروری بر دوره تداوم این روزن فرصت تأثیر دارد و هرچه افت سریعتر باشد کشور زودتر به این روزن می رسد اما دوره تداوم آن کمتر است مسئله سیاست سازان در کشورهای د رحال توسعه آن است که در این روزن فرصت که از آن تحت عنوان سیکل باشگون اقتصادی هم نام برده اند (مالانی 1999) شرایطی به وجود آورند که تا حدامکان از پتانسیل به وجود آمده برای فعالیت و تولید و ایجاد ثروت استفاده کنند اما آنجا که ساختار سیاسی و اقتصادی بیمار و ناتوان است این موهبت دموگرافیک به نرخهای فقر بالاتر منجر می شود بیکاری، نبود امکانات آموزشی و فرهنگی برای مهمترین بخش ایجاد کننده این روزن فرصت، یعنی جوانان، عملاً این دوره تکرار نشدنی در مراحل گذار جمعیتی را به دوره ای انباشته از معضلات اجتماعی تبدیل می کند. کشور ما نیز با ورود جوانان نسل سالهای افزایش شدید موالید به سنین کار و فعالیت هم اکنون با این موهبت جمعیتی یعنی پتانسیل عظیمی از نیروی جوان مواجه است که میتوانست در صورت برنامه ریزی کارآمد به یک فرصت گرانبها تبدیل شود، اما در کنار معضلات فوق، با پدیده مضیقه ازدواج نیز روبرو شده است. ما در این مقاله برآن هستیم که تا با استفاده از جداول زناشویی به تفکیک دوجنس، که تاکنون کمتر درمطالعات جمعیت شناختی ایران مورد اشاره قرار گرفته است الگوهای تجرد جوانان را بررسی کنیم و با توجه به تفاوت در انتظار عمر همراه با تجرد برای دوجنس وضعیت کنونی مضیقه ازدواج را در بستر تحولات سریع در رفتارهای ازدواج و تشکیل خانواده در سراسر دنیا و تاثیر پذیری جوانان از این تحولات مرد مداقه قرار دهیم.