هما آقا - عضو هیات علمی بخش جامعه شناسی دانشگاه شیراز

یکی از مهمترین تغییرات اجتماعی اساسی که در طول سه دهه گذشته در دنیا رخ داده تحولات مربوط به ازدواج و تشکیل خانواده است. این تغییرات شامل تحول در شکل و سن ازدواج، نوع خانواده ... و عوامل موثر برآن است. یکی از مشخصات ویژه در این تحول افزایش سن ازدواج و کاهش فاصله سنی زن و شوهر در هنگام ازدواج است که مقاله حاضر در پی بررسی آن در ایران است. با استفاده از آمارهای طرح بهداشتی و جمعیتی خانوار وزارت بهداشت و درمان متوسط سن ازدواج و فاصله سنی زن و شوهر در ایران در فاصله 30 سال گذشته مورد بررسی قرار گرفته نتایج به دست آمده نشان میدهد که اگرچه میانگین سن ازدواج در ایران افزایش یافته اما هنوز هم از بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای عرب و اسلامی منطقه که معمولاً سن ازدواج زنان و مردان در آنها پایین بوده کمتر است مهمترین عامل در افزایش میانگین سن ازدواج زنان در وحله اول افزایش تحصیلات آنان است. اما اشتغال و استقلال اقتصادی زنان نیز میانگین سن ازدواج آنان را افزایش می دهد متوسط فاصله سنی زن و شوهر نیز در ایران بالاتر از بیشتر کشورهای جهان و منطقه است روند تغییرات فاصله سنی در 30 سال گذشته اندک و تاثیر عواملی نظیر سطح تحصیلات زنان بران نیز کم بوده است. در بخش دوم مقاله عدم توازن جنسی در سنین ازدواج بااستفاده از برآوردهای جمعیتی مورد بررسی قرار گرفت و تعداد افزایش یا کاهش زنان در سنین مختلف با فاصله سنی متفاوت زن و شوهر برای سال 1383 و 3 دور 5 ساله بعدی یعنی تا سال 1398 محاسبه شد. نتایج بدست آمده نشان میدهد که عدم توازن جنسی جمعیت در سالهای مورد بررسی در کل جمعیت 15 تا 49 سال، به تعدادی کمتر از ارقام اعلام شده و با 5 سال فاصله سنی به نفع مردان است که با کاهش فاصله سنی به 2 تا 3 سال متوازن خواهد شد. عدم توازن نسبتهای جنسی در سالهای آتی با کاهش فاصله سنی زنان و مردان در هنگام ازدواج، بسیارکم و در غالب گروههای سنی به نفع زنان خواهد بود.