علی حاجی خانی - عضو هییت علمی گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
صادق عباسی - دانشجوی دکتری قرآن وحدیث دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
انسیه برومندپور - دانشجوی دکتری قرآن وحدیث دانشگاه یزد، یزد، ایران

از عمده ترین تفاوت های میان دو روش تفسیر اجتهادی و نقلی، نحوه تعامل آنها با روایات است؛ تا جایی که اختلافات مبنایی موجود میان این دو روش تفسیری و بروز تعارض های جدی در نحوه برخورد با آیات و روایات در قرون اخیر و نتایج حاصل از آن، بررسی دقیق آنها را حایز اهمیت میسازد. این جستار درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی محکم و متشابه در روایات، ذیل آیه 7 سوره آل عمران پرداخته و آن را با نظر علامه طباطبایی مقایسه نماید. در این راستا، نظر صاحب المیزان با تفاسیر روایی نور الثقلین، البرهان، کنز الدقایق، الصافی، قمی و عیاشی مقایسه شده و پس از دستیابی به تعریفی جامع، میزان انطباق آنها با آیه شریفه و روایات مرتبط، ارزیابی شده است. از جمله نتایج پژوهش این است که بنابر شیوه اجتهادی علامه، در استفاده توام از عقل و نقل و اعتقاد به عدم حجیت خبر واحد در غیر مسایل فقهی، خصوصا اصول دین و معارف تفسیری، مشخص میشود نظر علامه با روایات هم خوانی کامل دارد؛ ضمن اینکه برخلاف غالب تفاسیر روایی به تعارض ظاهری میان روایات متنوع نیز پاسخ میدهد. دیگر اینکه معصوم وظیفه ای که در هدایت مردم دارد، عالم به تمامی قرآن است و خارج ساختن علم به حتی یک آیه از قرآن از گستره علمی ایشان، در معنای نقض غرض مسیولیتی است که به عنوان ولی الهی از سوی خدا بر عهده وی نهاده شده و منافی حکمت خداوندی است؛ اما این امر منافاتی با انحصار علم به تاویل به خدا در آیه شریفه ندارد.

محکم، متشابه، راسخان در علم، طباطبایی، تفسیر اجتهادی، تفسیر نقلی