شیما سزاوار - گروه معماری، پردیس علوم و تحقیقات اردبیل ،دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران- گروه معماری، واحد اردبیل ،دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
علی جوان فروزنده - گروه معماری، واحد اردبیل ،دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

هنر یکی از بارزترین جلوه های اسرارآمیز جهان خلقت است و همواره انسان برای رسیدن به معنای آن و خلق آثار شگفت انگیز تلاش می کند. سعی هنرمند مسلمان بر این است که آثار هنری اش بازتاب و تجلی رابطه اش با خدا و برعکس باشد که در این میان معماری بیش از هنرهای دیگر توانسته به این هدف عینیت ببخشد. دوره ی سلجوقی به دلایل مختلفی از جمله توسعه ی فرهنگی، رفاه اقتصادی، امنیت عمومی و ... یکی از درخشان ترین ادوار تاریخی محسوب می شود. همینطور در این دوره، هنر در انواع مختلف خود ظاهر شده و اوج خلاقیت و بکارگیری آن است. این مقاله با طرح سوال علت تجلی فوق العاده زیبایی شناسانه و معماری در دروه سلجوقی با استفاده از مطالعه بر اساس روش مطالعات کتابخانه ای، اسنادی، تفسیری و تطبیقی سعی نموده است به نحوه و نمود تجلی هنر در معماری سلجوقی پاسخ دهد. از آنجایی که هنر معماری اسلامی، یک هنر دینی صرف است و بیشتر آثار معماری اسلامی در مساجد تجلی پیدا می کند در نتیجه می توان گفت که مسجد، نمود تجلی هنر معماری اسلامی است و هنرمند مسلمان درصدد آن است تا تمام هنر و صنعت خویش را در مسجد، به بهترین نحو ممکن چه در معماری و چه در تزیینات آن مورد استفاده قرار دهد. از طرفی این تجلی در عصر سلجوقی در بهترین شکل خود با تلفیق دو عامل حیاط چهار ایوانی و تالار مربع گنبددار مسجد بزرگ ایرانی مشاهده می شود و اساس معماری مذهبی، کاروانسرا ها و مدرسه سازی در ایران را تشکیل می دهد.

هنر، تجلی هنر، معماری اسلامی، معماری ایرانی، سلجوقیه