محمدرضا زند مقدم - عضو هییت علمی گروه جغرافیا، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
رحیمه جوادیان - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
ملیحه نعمتی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

بلایای طبیعی همواره به عنوان پدیده های طبیعی در طول حیات کره زمین وجود داشته و خواهند داشت. وقوع بلایای طبیعی نظیر: زلزله، سیل، طوفان و... در اغلب موارد تاثیرات مخربی بر سکونتگاه های انسانی باقی گذارده، و تلفات سنگینی بر ساکنان آن وارد کرده اند. ساختمان ها و زیر ساخت های این گونه مناطق را نابود ساخته و عوارض اقتصادی و اجتماعی پر دامنه های بر جوامع بشری و کشورهای جهان تحمیل کرده است. از همین رو مقاله حاضر با هدف تعیین چگونگی مدیریت بلاهای طبیعی و کشف و چگونگی کاهش آسیب پذیری شهری در برابر آنها صورت گرفته است. رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی- تحلیلی، می باشد. یافته ها نشان می دهد با وجود آنکه یکی ازمهم ترین عوامل موثر در کاهش میزان خسارات و تعداد تلفات انسانی در هنگام بروز بلایای طبیعی، استفاده ازعلم ژیومورفولوژی درطرح های شهری باید به عنوان عنصری پویا نه عامل فرعی درچشم انداز شهری در نظر گرفته شود. در تمام سطوح مدیریتی باید همه مسیولیت ها، برنامه ریزی، تشخیص پدیده های ژیومورفیک و مخاطرات محیطی، و همچنین بهره برداری، اصلاح، نگهداری و محافظت از ابنیه را بر عهده داشته باشد. برای ارزیابی چگونگی ایفای نقش ژیومورفولوژی درطرح های شهری، باید مسایل ژیومورفیک طرح را شناسایی کنیم. اما متاسفانه در کشور ایران دستگاه های ذی ربط در برنامه ریزی و تصمیم گیری شهری ازمتخصصان ژیومورفولوژی بصورت رسمی استفاده نمی کنند بطوری که می توان گفت از آنها غفلت شده است. مکان های جغرافیایی هم بدون سیستم های کالبدی تاب آور در برابر حوادث بسیار آسیب پذیر خواهد بود. عوامل مختلفی دربهبود یا ضعف تاب آوری در سکونتگاه های انسانی می توانند نقش داشته باشند. فاصله و در مجاورت منبع مخاطرات قرار گرفتن اولین عامل افزایش آسیب پذیری وکاهش تاب آوری در برابر بلایا است.

بلایای طبیعی، ژیومورفولوژی، برنامه ریزی، تاب آوری