افشار ابدالی - مدرس دانشگاه پیام نور مرکز تهران شرق. دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی

ایدیولوژی اسلامی پیاده شده توسط حاکمان سرزمین های اسلامی نه تنها در پیدایش شهرها موثر است بلکه درساختار کالبدی و همچنین مکان سازی تاثیر زیادی گذاشته است. مکان سازی اسلامی حرفه و دانش و هنری استکه با هنجارها یا ارزش ها و یا حس های مشترک بین اسلام محمدی و مکان سازی سروکار دارد و عمدتا به ارزش هاو اعتقادهای فرهنگی اسلام وابسته است و هدف آن ساختن مکانی است که با تکیه بر ارزش های مورد تایید اسلام،ضمن ترویج فرهنگ دینی، رفتار مومنانه را جلوهگر کند و نیز قابلیت تعمیم پذیری داشته باشد. این نوع مکان سازیدر ایران و دیگر ممالک اسلامی همواره تغییراتی به خود دیده است که ناشی از ترکیب جامعی از عناصر باتاثیرات متفاوت بوده است و نقش اراده و نظر حاکمان در این مهم حایز اهمیت است. هدف از انجام اینپژوهش بررسی مکان سازی بر مبنای رویکرد حاکمان اسلامی با تاکید بر مکان سازی دوره صفوی و عراق معاصرمیباشد. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی بوده که سعی شده است با بهره گیری از روش اسنادی، براساساطلاعات کتابخانه ای و تحلیل ادبیات موجود در زمینه مکان سازی بر مبنای رویکرد حاکمان اسلامی، ضمن فهمو بررسی موضوع، مکان سازی در ایران در دوره صفوی و مکان سازی در عراق بخصوص عراق معاصر بررسی شود.و این نتیجه حاصل شد که در مکان سازی در شهر ها و بیرون از آنها در دوره صفویه و حتی عراق، ایدیولوژی نظامحاکم و خواست حاکمان اسلامی نقش اساسی را داشته است؛ بطوریکه هرچند در ساخت مکان ها، شهرها و شکلآنها زمینه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، دینی، طبیعی و نظامی تاثیر داشته اند، اما تعیین کننده اراده حاکمان بودهاست. حاکمان صفوی در دوران فرمانفرمایی 240 ساله خود بر ایران نقش بزرگی در ساخت اماکن فاخر با توجه بهمذهب شیعه داشته اند. دو عامل اصلی جهان بینی اسلامی و خواست و اراده حاکمان شیعی صفوی باعث بوجود آمدندورانی درخشان در مکان سازی اسلامی این سرزمین شد. کشور عراق نیز در سالهای اخیر دوران سختی را گذرانده؛کمبود سرمایه گذاری در زمینه زیر ساخت ها و همچنین فقدان نیروهای متخصص و عدم برنامه ریزی مناسب برایتوسعه شهری باعث گردیده که مکان سازی این کشور وضعیت نامطلوبی داشته باشد البته تلاش هایی در خصوصنوسازی شهرها و اماکن شده که به دلیل بیثباتی منطقه ناکام باقیماندند.

مکان سازی، مکان سازی اسلامی، شهرسازی اسلامی، دوره صفوی، عراق معاصر