نصرالدین پارسافر - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری زهکشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی همد
صفر معروفی - دانشیار گروه آبیاری دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی همدان

خشکسالی پدیده ای اقلیمی بوده و به عنوان بخشی از اقلیم یک منطقه محسوب می شود. این پدیده دارای خصوصیاتی است، که آن را از سایر بلایای طبیعی حفظ می کند. تحقیقات انجام شده نشان میدهد که در بین حوادث طبیعی، خسارات ناشی از خشکسالی بیشترین مقدار را شامل است. لذا پایش گسترده آن و ایجاد یک نظام هشدار و پیش آگاهی در مناطق مستعد خشکسالی، امیر اجتناب ناپذیر است. یکی از ابزارهای اصلی پایش خشکسالی، استفاده از شاخص های خشکسالی می باشد. هدف این تحقیق بررسی کارایی نمایه های خشکسالی در منطقه ارومیه و انتخاب مناسب ترین شاخص از طریق آماری است. برای دستیابی به این هدف از داده های بارش 37 ساله ایستگاه سینوبتیک ارومیه در دوره آماری (1969-2005) استفاده شد. نمایه های مورد استفاده دراین تحقیق نمایه های (Z-Score) ، درصد نرمال بارندگی (PNPI) ، دهک های بارندگی (DPI) ، ناهنجاری بارش (RAI)، و بارش استاندارد (SPI) هستند. برای انتخاب مناسب ترین نمایه، میزان همبستگی بین رتبه های شاخص های خشکسالی و تغییرات بارش در دوره آماری مورد مطالعه از طریق ضریب همبستگی اسپیرمن بدست آمد. جهت محاسبات و آنالیز داده ها از نرم افزارهای SPSS,Excel استفاده گردید. و مشخص شد نمایه Z-score با ضریب همبستگی اسپیرمن 5/92 درصد توانایی ارزیابی خشکسالی های هواشناسی بسیار شدید و شدید منطقه را دارد. براساس این شاخص،2 خشکسالی بسیار شدید، 6 خشکسالی شدید، 4 خشکسالی متوسط و 6 خشکسالی ضعیف در طی دوره آماری شناسایی شد. خشکسالی بسیار شدید در سالهای 1999 و 2005 روی داده اند. براساس شاخص RAI ، 4 خشکسالی بسیار شدید، 4 خشکسالی شدید، 5خشکسالی متوسط و 7 خشکسالی ضعیف در طی دوره آماری در ارومیه شناسایی شد. خشکسالی بسیار شدید در سالهای 1983و1999و2001و2005 روی داده اند. ضریب همبستگی اسپیرمن برای شاخص RAI برابر 89.5 درصد بوده که کمتر از شاخص Z-Score (برابر 92.5 درصد ) است.

نمایه های خشکسالی، مدیریت خطر، منطقه ارومیه، استان آذربایجان غربی