علی اکبر عبادی - استادیارموسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
شاپور عبدالهی مبرهن - محقق موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
حیدر عزیزی - استادیار، بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات،آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران

وجود اثر متقابل ژنوتیپ × محیط ایجاب میکند که عملکرد ژنوتیپها در دامنه گستردهای از شرایط محیطی آزمایش شوند، تا اطلاعات به دست آمده بتواند کارایی مربوط به گزینش و معرفی آنها را افزایش دهد. در این بررسی به منظور تعیین پایداری عملکرد و تجزیه الگوی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، 66 رگه (لاین) جهشیافته (موتانت) برنج همراه با پنج رقم شاهد به مدت سه سال زراعی (1393-1391 ،(در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. تجزیه اثر اصلی جمعپذیر و اثر متقابل ضربپذیر (AMMI (نشان داد که اثر ژنوتیپ، سال و اثر متقابل بین آنها بسیار معنیدار بود. مجموع مربعات اثر متقابل توسط روش AMMI به یک مولفه اصلی اثر متقابل (IPCA ( معنیدار در سطح احتمال 05/0 و باقیمانده (نویز) جداسازی شد. مولفه اصلی اول 57/57 درصد از کل مجموع مربعات اثر متقابل را توجیه کرد. نمودار دووجهی (بایپلات) نخستین مولفه اصلی و میانگین عملکرد با روش AMMI برای ژنوتیپها و محیطهای (سالهای) مورد بررسی مشخص کرد که ژنوتیپهای G7 ،G41 و G69 با داشتن کمترین اثر متقابل ژنوتیپ در محیط (سال) و داشتن عملکرد بالا پایداری بیشتری دارند و ژنوتیپهای G63 ،G20 و G33 با عملکرد پایینتر از میانگین به عنوان ژنوتیپ های ناپایدار شناخته شدند.

اثر متقابل ژنوتیپ و محیط، برنج، تجزیه AMMI