حسن کریم مجنی - دانشجوی سابق دکتری علوم علفهای هرز و عضو هییت علمی، دانشگاه صنعتی اصفهان
حمید رحیمیان مشهدی - استادپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
حسن علیزاده - دانشیارپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
اسحاق کشتکار - دانشجوی کارشناسی ارشد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

تاتوره یکی از گونه های گیاهی است که هم از جنبه دارویی و هم به عنوان یکی از علفهای هرزمهم در زراعت محصولات تابستانهای چون ذرت، سویا، پنبه و غیره حایز اهمیت میباشد. جهت مهار این علف هرز در قالب مدیریت تلفیقی علف های هرز، آگاهی از مکانیزم خواب و چگونگی سبز شدن آن ضروری میباشد. به این منظور اثر تیمارهای مختلف بر شکست خواب و جوانهزنی بذرهای این گیاه که از مزرعه آمورشی و پژوهشی گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در پاییز سال 1384 جمعآوری شده بود، بررسی شد. در این آزمایشها تاثیر عوامل محیطی شامل دما، رطوبت، نور و نیز مواد تنظیمکننده رشد گیاهی شامل جیبرلین و کاینتین بر شکست خواب بذرهای تاتوره بررسی شد. بذرهای برداشت شده از گیاه مادری دارای درصد جوانه زنی ناچیزی (4 درصد) بودند، درحالیکه با نگهداری بذرها در سه دمای: محیط طبیعی خاک، سردخانه (2±5 درجهسانتیگراد) و دمای اتاق (2 ±23 درجه سانتیگراد) در فاصله زمانی 15 آذر تا 15 اسفندماه جوانهزنی افزایش یافت. این افزایش در مقایسه با شاهد (جوانهزنی در زمان برداشت) به ترتیب 5/68 ،56 و 48 درصد بود (5≤ %p .(خراشدهی مکانیکی بذرها باعث افزایش جوانهزنی شد و درصد جوانه زنی در تیمار خراشدهی مکانیکی بذرهایی که یک هفته از برداشت آنها گذشته بود، حدود 25/28 و برای بذرهایی که 70 روز در دمای 2±5 درجه سانتیگراد نگهداری شده بودند 5/75 درصد بود. تاثیر مواد تنظیم کننده رشد گیاهی شامل، اسید جیبرلیک (GA3 (و کاینتین نیز بر درصد جوانهزنی معنیدار بود (5≤ %p .(بالاترین درصد جوانه زنی (28 درصد) از محلول 400 قسمت در میلیون اسید جیبرلیک بدست آمد. با افزایش غلظت GA3 از 100 به 400 قسمت در میلیون، درصد جوانه زنی بیش از 20 درصد افزایش یافت. نور تاثیری بر جوانه زنی تاتوره نداشت، اما در غلظتهای بالای اسید جیبرلیک نور باعث بازداری از جوانهزنی شد. با توجه به ماهیت تیمارهای آزمایشی میتوان گفت که جنین نارس، عوامل فیزیکی (پوسته سخت بذر) و فیزیولوژیکی در خواب تاتوره دخیلند.

تاتوره، شکست خواب، عوامل محیطی، مواد تنظیم کننده رشد گیاهی