سکینه سلمان ماهینی - دانش آموخته دکترای فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت مدرس و مدرس دانشگاه شهید بهشتی
احد فرامرزقراملکی - استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر مفهوم شاکله و الزامات تربیتی آن موضوع این نوشتار است.روش تحقیق تحلیلی- منطقی است و هدف آن دستیابی به نکات رهگشای تربیتی است. علامهطباطبایی در تفسیر شاکله دیدگاه ملکه انگاری را بر گرفته و سلامت نفس، رشد و کمال آن را در گروشاکله دانسته است. بر پایه تفسیر وی، با شناخت شاکله، به مثابه زیرساخت و علت درونی رفتار،تربیت به منزله تغییر این زیرساخت تلقی، و تغییر رفتار از طریق آن جستجو می شود. توجه به اینسطوح ناپیدای رفتار، برخلاف سنت رایج معطوف به تغییر ظاهری رفتار، نوعی ژرف نگری در تبیینرفتار و تغییر آن است که به اثربخشی تربیت می انجامد. علامه، با اثبات در حد اقتضاءبودن تاثیرشاکله در رفتار، شبهه جبری بودن رفتار را رد می کند و عمل برخلاف شاکله و تغییر آن را دشوار ولیممکن می داند. وی با معرفی عوامل موثر در ایجاد شاکله روش و الگوی تربیت را نشان می دهد.دشواری شکل دهی ثانویه به شاکله به دلیل استحکام شاکله اولیه است تا حدی که جزیی از فردمی شود و مانع شکل گیری و حتی توجه به باورها و الگوهایی می شود که متعارض با خود است.عاملیت انسان مبین امکان و ضرورت تغییر، و شکل گیری آگاهانه و اختیاری ثانویه شاکله است. ازآنجا که شیوه تغییر شاکله باید با نوع شاکله هر فرد و برحسب شخصیت او متناسب باشد،کثرت گرایی روش شناختی در تربیت ضرورت می یابد.

علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، شاکله، زیرساخت رفتار، کثرت گرایی روش شناختی در تربیت