سیدجواد هاشمی فشارکی

سوابق جنگ های اخیر (لبنان، افغانستان، عراق و...) مبین آن است که در شرایط جنگ، دشمنان به هیچ قانون و معیاری پایبند نبوده و شهرها و مردمان ساکن در آنها نیز جزو اهداف مورد اصابت قرار می گیرند. امروزه کشورهایی که طعم خرابی و خسارات ناشی از جنگ را چشیده اند جهت حفظ سرمایه های ملی و منابع حیاتی خود توجه خاص و ویژه ای به دفاع غیر عامل نموده و در راهبرد دفاعی خود جایگاه والایی برای آن قایل شده اند. بدیهی است رعایت ملاحظات دفاع غیر عامل در شهرسازی و طراحی شهری تاثیر به سزایی در کاهش آسیب پذیری شهرها داشته و می تواند ضمن کاهش خسارات مالی و جانی، به افزایش آستانه مقاومت شهروندان در شرایط حاد تهاجم و تسهیل در مدیریت بحران شهری بیانجامد. طراحی و برنامه ریزی بهینه کاربری های شهری، نقش مهمی را در کاهش آسیب پذیری در برابر حملات و تهاجم های احتمالی دشمن بر عهده دارد. برخی از کاربری های شهری می توانند به عنوان مهمترین مقاصد حملات و یورش های دشمن به شمار آیند و بالتبع اهمیتی دو جانبه یابند؛ چراکه از یک سو از بین رفتن و انهدام این قبیل کاربری ها ( بسته به نوع آنها (حیاتی- حساس و مهم)) می تواند آثار و تبعات گسترده ای در مقیاس های ملی- منطقه ای و شهری بر جای گذارند و در واقع انهدام و آسیب دیدن چنین کاربری هایی می تواند ضمن وارد ساختن خسارات اقتصادی کلان، ساختار صنعتی و یا تولیدی شهر، منطقه و یا کشور را در حوزه عمل خود فلج سازد. از سوی دیگر در غالب موارد، مکان یابی و استقرار نادرست این دسته از کاربری ها سبب ایجاد تلفات و خسارات بسیار زیادی در سطح حوزه کالبدی مجاورآنها می گردد. از جمله مهمترین کاربری های یاد شده می توان به فرودگاه ها، راه آهن، متروها، تاسیسات زیربنایی شهری (شبکه های آب، برق، گاز و...)، مراکز نظامی و پناه گاه ها اشاره نمود.مقاله حاضر، صرفا به بحث پیرامون مقوله رعایت الزامات پدافند غیر عامل در تاسیسات زیربنایی شهری می پردازد و با ارائه راه کارهای فنی و مهندسی سعی در کاهش آسیب پذیری این دسته از کاربری های شهری در مقابل تهدیدات دشمن دارد.

پدافند غیر عامل، طراحی شهری، برنامه ریزی شهری،کاربری، مراکز ثقل، تاسیسات زیربنایی شهری