محمد نجاتی - استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرعباس
احمد بهشتی - استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران
مجید اکبری دهقی - استادیار گروه فلسفه غرب دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

حوزه معرفت شناسی تفکر ابن سینا آبستن نظریات بدیعی است که اگرچه در تفکرات فلاسفهپس از او بروزی تام یافت؛ اما می توان ظهور صریح یا ضمنی آن را در آراء بدیع شیخ الرییس رصدکرد. این ویژگی باعث می شود تا بتوان حوزه معرفت شناختی تفکر شیخ را به دو حوزه مشایی ارسطویی و مشرقی تقسیم کرد. ابن سینا به تبعیت از اسلاف مشایی خویش، ادراکات نفس را درقسم حصولی منحصر کرده و با اتکا به نظریه تجرید و تقشیر معرفتی به تشریح کیفیت تحصیلاین گونه ادراکات برای نفس پرداخته است؛ اما وی در تفکر مشرقی خویش به واسطه روی آوردبدیعی که در قبال دو قوه حس مشترک و خیال در نمط پایانی اشارات یافته است، تحصیل و حفظادراکاتی شهودی و غیرحصولی را به این دو قوه نسبت می دهد که به معنای توسع ادراکات نفسدر قسم شهودی و غیرحصولی در حکمت سینوی است و لاجرم نمی توان کیفیت تحصیل شان را بهواسطه فرایند تجرید معرفتی تبیین کرد. ابن سینا به واسطه فهم اشتداد وجودی نفس و لحاظ آنبه عنوان نردبان اشتداد معرفتی آن، بر خلاف موضع جزم گرایی، واجد رویکردی در حوزهمعرفت شناسی اسلامی میشود که امکان تحصیل معرفت مطابق با واقع تا حدودی در آن تعبیهشده است.

حس مشترک، خیال، تجرید، رویکرد مشرقی