فاطمه سلیمانی - دکتری فلسفه تطبیقی و استادیار گروه فلسفه دانشگاه امام صادق (ع)

لذت و الم دوعاملی هستند که به عنوان ا نگیزه و محرک انسان برای رسیدن به کمال جسمانی و روحانی شناخته شده اند؛ بنابراین، بالاترین غرض برای حیات انسان محسوب می شوند. در طول تاریخ بشر، همواره اندیشمندان کوشش فراوانی برای فهم این دو عنصر داشته اند. مهمترین مسایل در خصوص موضوع لذت و ا لم عبارت اند از: شناخت حقیقت لذت و الم؛ آشنا شدن با انواع لذت و الم و نقشی که هرکدام در تکامل ابعاد مختلف وجود انسان دارند. در میان فلاسفه اسلامی، ابن سینا به مسیله لذت و الم به طور مبسوط پرداخته است. او با تبیین و توصیف حقیقت لذت و الم و بیان اقسام آن دو، قصد عبور از لذت جسمانی به سوی لذت عقلی و روحانی دارد، و در نهایت ابتهاج را به عنوان بالاترین مرتبه لذت که ویژه مجرادات به خصوص ذات نامتناهی الهی است، معرفی می نماید. ابن سینا حقیقت لذت و الم را ادراک امر خوشایند یا ناخوشایند در نفس انسان می داند وی این ادراک را از سنخ علم حضوری به شمار می آورد و بر اساس این که حضور صور حسی یا خیالی یا مفاهیم عقلی در ذهن پدید می آید اقسام مختلفی برای لذت و اعلم در نظر می گیرد. از نظر وی تمامی این اقسام در رشد و تعالی یا انحطاط جسمانی و روحانی انسان نقش دارند.

لذت، الم، علم حضوری، لذت حسی، لذت عقلی، ابتهاج، ابن سینا