معصومه محمودی - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران

تجزیه و تحلیل کنشهای گفتاری موجود در متن، امکان آشکارسازی لایه های پنهان شخصیتها و جایگاه اجتماعی آنها را فراهم میکند. لایه های نهفته در گفتگوهای به کار رفته در تاریخ بیهقی، با توجه به نظریه کنش گفتاری سرل قابل بررسی و آشکارسازی است و نشان از مهارت بیهقی در روایت متن دارد. در این اثر تاریخی-ادبی، نویسنده از عنصر گفتگو برای شخصیت پردازی سود بسیار برده است. هر چهار نوع کنش گفتاری مطرح شده در نظریه سرل، با فراوانیهای متفاوت، در گفتگوهای ترسیم شده در داستان دو زاهد قابل مشاهده است و بررسی کنشهای به کاررفته در بافت گفتار نقش آفرینان متن بیهقی، موضع شخصیتها را نسبت به جایگاه خود و دیگران نشان میدهد. داستان دو زاهد نمونه ای از ظرافتهای نهفته در نوشتار بیهقی است که در طول آن در گفتار هر یک از شخصیتها با توجه به جایگاه، باور و اندبشهای آنها کنش گفتاری خاصی را می توان مشاهده کرد

کنشهای گفتاری، تاریخ بیهقی، داستان، شخصیت پردازی