حقوق افراد بدون تابعیت در ایران و معاهدات بین الملل

تابعیت عبارت است از رابطهی سیاسی - معنوی که شخص را به دولت معینی مرتبط میسازد. تابعیت یک رابطهی سیاسی است؛ زیرااز حاکمیت دولت ناشی میشود و این دولت است که تعیین میکند، چه افرادی تبعه او هستند و یا برای داشتن تابعیت آن دولت چه شرایطی باید موجود باشد. داشتن تابعیت منشاء برخورداری از حقوق و تکالیف میباشد، برخورداری کامل از حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... شامل اشخاص تابع یک دولت میباشد و چنان چه اشخاصی، آپاترید یا بدونتابعیت باشند، یعنی تابع هیچ دولتی نبوده و قانون ملی نداشته باشند تا بر احوال شخصیه آنان حکومت کند، از حقوقی که برای اتباع یک دولت وجود دارد محروم خواهند بود، البته نداشتن تابعیت مجوزی برای زیر پا گذاشتن حقوق انسانی تبعه توسط دولتها نخواهد بود. از جمله عواملی که موجب بروز پدیده نامطلوب بی تابعیتی میشوند، میتوان به سلب تابعیت به سبب مجازات، پناهندگی، مهاجرت و یا سلب تابعیت به سبب قصد جلای وطن اشاره کرد. سلب تابعیت عمل یک جانبه از سوی دولت متبوع شخص میباشد که در قبال فعل یا ترک فعل تبعه انجام میشود. نتیجه سلب تابعیت چیزی جز ایجاد یک معضل بینالمللی به عنوان آپاترید نیست. سلب تابعیت به عنوان مجازات برای دارنده تابعیت اکتسابی در گذشته مورد پذیرش بود اما در حال حاضر به هیچ عنوان مورد پذیرش جامعه بینالمللی نیست، به خصوص اگر تابعیت اصلی باشد. امروزه اغلب کشورها پذیرفته اندکه سلب تابعیت از تبعه تجاوز به حقوق تبعه می باشد و برخی کشورها سلب تابعیت را در قانون خود ممنوع کردهاند. در قانون ایران هم سلب تابعیت در ماده 981 ق.م و تبصره آن آمده بود که به موجب قانون اصلاحی موادی از ق.م در سال 1370 حذف گردید. قانونگذار ایران در اصول 41 و 42 قانون اساسی درباره اینکه تابعیت حق مسلم هر ایرانی است و نیز محدود بودن اختیار دولت در سلب تابعیت ایرانیان تعیین تکلیف نموده است.

کلیدواژه ها:

تابعیت ، آپاترید ، بدون تابعیت در ایران ، معاهدات بین المللی