سیده آرتینا احسانی اسکویی - کارشناسی ارشد معماری
فرزانه اروجلو - کارشناسی ارشد معماری

دیوارنگاری و نقاشی روی دیوار یکی از اشکال هنری برای تزیین دیوارهاست که این هنر در دوره قاجار بار دیگر جلوه ای خاص پیدا می کند. با آن که دیوار نگاری این دوره را ادامه دهنده سنت تصویری- نقاشی دوره های قبل خود یعنی صفویه وزندیه می دانند، اما شاهد تغییرات اساسی در آن بوده ایم. در دوره قاجار به دلیل پیشرفت های صنعتی و ارتباطات گسترده خارجی شاهد تحول در هنر و معماری و تاثیر هنر و فرهنگ غرب بر نقاشی و همچنین دیوار نگاره های آن دوره بوده ایم، به گونه ای که آثار دیوار نگاری دوره قاجار را می توان تلفیقی از سبک هنر اروپایی کلاسیک و سبک و تکنیک مینیاتور ایرانی دانست. دیوارنگاری در این دوره دارای ارزش های زیادی است که کمتر به آن توجه شده است در این مقاله تلاش شده تا ضمن بررسی نقوش مورد استفاده در دیوارنگاره های کاخ های قاجار در استان تهران به تاثیرات هنر اروپایی بر نقاشی و دیوارنگاره های این دوره بپردازد. روش تحقیق به کار رفته، روش توصیفی- تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات عینی و همچنین به صورت میدانی صورت گرفته است. نقاشی دوره قاجار را می توان مرحله مهمی برای عبور از نقاشی سنتی به شیوه جدید و تکوین یک مکتب ایرانی با تلفیقی از سنت های نگارگری و دستاوردهای غربی دانست. تاثیر هنر غرب در ایران در دوره قاجار رونق بیشتری می یابد و شیون مختلف فرهنگ و هنر، خصوصا دیوارنگاری را متاثر می سازد.دیوارنگاره های این دوره علاوه برکاخ ها برای تزیین درون و بیرون خانه ها، حمام ها و امامزاده ها بکار برده می شوند. مضامین این دیوارنگاره ها اغلب مضامین سیاسی و حماسی، تزیینی و بزمی و دینی هستند. در این نوشتار تلاش شده، جریان تحول و رشد دیوارنگاره های دوره قاجار با توجه به نمودهای گوناگون اجتماعی و مضمونی آن در جامعه بررسی شود.

دوره قاجاریه، دیوار نگاری درباری، مضامین حماسی، تزیینی، مذهبی، نقاشی دیواری عامیانه