بررسی قبض و بسط عارفانه در اندیشه ابوالحسن خرقانی و مولوی

با بررسی فضای کلی غزلیات شمس و جهانبینی مولانا آشکار میشود که غزلیات شمس تنها ذوق ادبی مولانا نیست که بر اثرحال و مقامات عرفانی در قلمرو عوالم روحانی به وی دست داده باشد. غزلیات شمس مجموعه عینیت یافتگی های حالات معنویحاصل از تجارب مولانا و زبان حال اوست برای گزارش شور عرفانی اش، اما با وسعت و قدرت بی نظیر وی در خلق تصاویرتازه از آموزه های پیشینیان بهره بسیار برده است. بیتردید، دشوار و چه بسا ناممکن است که بر اساس متون کهن و به جا ماندهاز چند صدسال پیش، نویسنده و حالات روحی او را روانشناسی کنیم. بنابراین در صدد اثبات یا رد تجارب روحی مولانا وخرقانی نیستیم؛ بلکه مقصود نشان دادن غلبه هریک از این دو حال و تاثیر و تاثرهای آنان است- که حتی الامکان پیش داورانهنخواهد بود- و بر اساس نتیجه توصیف و تحلیل های گفتار و احوال این عرفا است. این پژوهش سعی دارد، دو اصطلاح عرفانی قبض و بسط را در اندیشه مولانا و ابوالحسن خرقانی واکاوی نماید و نشان دهد که مولوی در ساحت قبض، از شیخ خرقان تاثیر پذیرفته است.

کلیدواژه ها:

عارف ، قبض و بسط ، پیر خرقان ، مولوی ، غزلیات شمس