بازکاوی تدبر درقرآن

در سخن وحى و در سفارش پیشوایان اسلام، همواره تدبر در قرآن مورد تاکید بوده است:1 (افلا یتدبرون القرآن ام على قلوب اقفالها (محمد/ 24( آیا در قرآن تدبر نمىکنند، یا بر دلهایشان قفلهاست 2 (کتاب انزلناه الیک مبارک لیدبروا آیاته و لیتذکرو اولوالالباب) .ص/ 29( این کتاب پربرکتى است که بر تو نازل کردهایم تا در آیات آن تدبر کنند و خردمندان متذکرشوند. 3 (افلا یتدبرون القرآن و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا. (نساء/ 82( آیا درباره قرآن تدبر نمىکنند اگر از سوى غیر خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مىیافتند. معناى تدبر در قرآن مفسران و نویسندگان علوم قرآنى، در معنا و مفهوم تدبر در قرآن، زیاد و زیبا نوشتهاند؛ اما از وادى تعریف لغوى چندان پافراتر ننهاده اند. نمونه هایى از تعاریف آنان چنین است: راغب اصفهانى، که از ناموران واژه شناسى قرآن است. در کتاب مفردات الفاظ قرآن آنجا که به ریشه و مشتقات واژه دبر 1 مىپردازد، به رغم اینکه لغت تدبر سه بار در قرآن آمده است، هیچ ا شارهاى بدان نکرده و هیچ معنایى براى آن نمىآورد. فقیه دامغانى مىنویسد: التدبر: التفکر 2 تدبر یعنى تفکر در قرآن. مجمع البیان: افلا یتدبرون القرآن بان یتفکروا فیه و یعتبروا به و قیل: افلا یتدبرون القرآن فیقضوا ما علیهم من الحق 3 چرا در قرآن تدبر نمىکند تا در نتیجه در آن تفکر کنند و عبرت بگیرند؛ و گفته شده که معناى آیه این است که چرا در قرآن تدبر نمىکنند تا حقى که به گردن دارند ادا کنند. تفسیر ابى السعود: افلا یتدبرون القرآن اى الا یلاحظونه و لا یتصفحونه و ما فیه من المواعظ والزواجر حتى لایقع وا فیما وقعوا فیه من الموبقات. 4 افلا یتدبرون القرآن یعنى: چرا به قرآن توجه نمیکنند و در آن و در مواعظ و منهیات آن به دقت نمینگرند تا در آنچه مایه گناه و هلاکت است گرفتار نشوند.