نگاهی تطبیقی به روض الجنان و مجمع البیان

نیمه دوم قرن پنجم و نیمه نخست قرن ششم را مى توان سرآغاز رویکرد عمومى مسلمانان به تفسیر نگارى و تلاش فراگیر براى تدوین و تنظیم دیدگاهها و نظریات تفسیرى در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامى نامید. در این دوره شاهد اهتمام متفکران مسلمان در جهت ساماندهى و بازگشایى فصل هاى جدید در حرکت تفسیر و فهم قرآن هستیم که ره آورد آن ظواهر تفاسیر متعدد و عمیق با رویکردهاى گوناگون است . التبیان فى تفسیر القرآن )وفات/ 460 ) المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز )وفات/ 481 ) معالم التنزیل فى تفسیر والتاویل ( 516 ) کشف الاسرار وعدهالابرار ( 520 ) الکشاف عن حقایق التنزیل ( 528 ) روض الجنان و روح الجنان ( 533 ) مجمع البیان فى تفسیر القرآن ( 548 )، برخى از مهمترین تفاسیر این دوره به شمار مى آید. بررسى و ارزیابى جنبش تفسیر نگارى در این دوره از لحاظ ضرورت ها و بایستگى هاى که باعث پیدایش آن گردید، و نیز از نظر نتایج و پیامدهاى که پدیدآورد و همچنین تاثیر و تاثر متقابل افراد نسبت به یکدیگر و... کار بایسته در جهت شناخت بخش از تاریخ قرآن پژوهى و رویکرد مسلمانان به قرآن به عنوان محور تمدن و فرهنگ اسلامى، به شمار مى آید. در این نوشتار به مناسبت بزرگداشت یکى از مفسران بزرگ این دوره یعنى ابوالفتوح رازى، به مقایسه و ارزیابى دو تفسیر گرانسنگ و ارزشمند این مقطع یعنى مجمع البیان فى تفسیر القرآن از شیخ ابى على الفضل بن الحسن الطبرسى، وروض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن از حین بن على بن محمد بن احمد الخزاعى النیشابورى، که هر دو تقریبا همزمان اما بى اطلاع از یکدیگر به نگارش درآمده است، مى نشینیم امیدوارم گام کوچکى باشد براى آشنایى با میراث فرهنگى شیعى و جایگاه تفسیر و مفسران شیعه در قرون میانى.