فیروز محمودی جانکی - استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران

نظریه جرم انگاری اصالتا متکفل تحدید مرزهای حقوق کیفری است. پرسش این است که بنیان نظریه های موجود در این خصوص مصالح و اهداف است یا حق ها بررسی دکترین آلمانی (مصالح حقوقی) که غایت محور است و تطبیق آن با نظریه رایج در فلسفه آمریکایی -انگلیسی، یعنی اصل ضرر که اولا و بالذات رفتار محور است، نشان می دهد با این که این اصل تنها یا مهمترین معیار توجیه مداخله کیفری دولت را جلوگیری از ایراد ضرر به دیگری می داند، دکترین آلمانی چنین مداخله ای را بر مبنای اهداف و مصالح حقوقی قابل حمایت موجه می نماید؛ زیرا چنین نظریه ای از اساس بر نقض (حق) مبتنی شده است. با اینکه در سیر تحولات مفهوم (Gut) در نظریه آلمانی به تدریج نقض حق جای خود را به نقض مصلحت داده است، فهم مصلحت مشروع و جهتدهی به آن در مقام تزاحم و تعارض مصالح همچنان مبتنی بر مفهوم و نظریه حق است. در آن سو، اصل ضرر با این که از اساس مبتنی بر مفهوم ضرر است، ابتنای آن بر (مصلحت) ولو در بستر فایده گرایی آن را به دکترین آلمانی نزدیک کرده است؛ هرچند نشو نمای نظریه آلمانی در بستر فلسفه (حق) وجه افتراق مهمی با سنجش مصالح ملهم از فایده گرایی در اصل ضرر فراهم کرده است.

جرم انگاری، اصل ضرر، مصالح حقوقی، حق، مصلحت