شهین کشاورزی فرد - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان
عباسعلی زمانی - استادیار گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان
بهنام کشاورزی - دانشیار، گروه زمین شناسی زیست محیطی، بخش علوم زمین، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز
یونس خسروی - استادیار، گروه زمین شناسی زیست محیطی، بخش علوم زمین، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز

هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای که در اصطلاح به آن PAHs گفته می شود آلاینده های آلی هستند که از دو یا چند حلقهبنزنی آروماتیک تشکیل شده اند. هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای بسیار پایدار، آب گریز و چرب یدوست، سمی، در عین حال زیست دسترس پذیرند و می توانند توسط موجودات زنده جذب شوند و از طریق زنجیره غذایی به موجودات دیگر و در نهایت به بدن انسان راه پیدا کنند. این ترکیب ها اگر به بدن انسان راه پیدا کنند چون سمی و دارای تاثیرات جهش زایی و سرطانزایی هستند بسیار خطرناک می باشند و جزء نگران کننده ترین آلاینده ها در مقیاس منطقه ای و جهانی می باشد. ترکیب های هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای از منبع های متعددی وارد محیط های آبی می شود به گونه ای که سالانه هزاران تن از طریق مواد نفتی وارد دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان می شود که می تواند سلامتی موجودات زنده این حوضه ها و انسان را به خطر بیندازد. بنابراین نظارت دقیق و مستمر بر آلودگی های وارد شده به این دریاها ضروری است. مقاله ی حاضر مروری بر مطالعه هایی خواهد بود که موضوع آن ها اندازه گیری مقدار هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای در آب های دریای خزر، خلیج فارس، دریای عمان می باشد. منشاء هیدروکربن های آروماتیک در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر پتروژنیک و پایروژنیک با غالبیت پتروژنیک می باشد. مقایسه غلظت هیدروکربن های آروماتیک در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان در مقایسه با مطالعات دیگر نشان می دهد که غلظت این مواد در دریای خزر کم تا متوسط و همانند کشورهای در حال توسعه می باشد اما در خلیج فارس و دریای عمان متوسط-بالا و همانند کشورهای نیمه پیشرفته می باشد.

هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای، دریای خزر، خلیج فارس، دریای عمان، ایران