محمدعلی نوری خوش رودباری - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان ، تهران ، ایران

یکی از تعریف های دقیق شعر که در عصر حاضر ارایه شد، چنین است: شعر گره خوردگی عاطفه و تخیل است که در زبان آهنگین شکل گرفته باشد. بر مبنای این تعریف عناصر سازنده شعر عبارتند از عاطفه، تخیل، زبان، آهنگ (موسیقی) و شکل (ساختمان). یعنی شعر دارای پنج عنصر سازنده است. بعدها کسانی پیام را هم به عناصر بالا اضافه کردند و عناصر سازنده شعر را به شش رساندند. عنصر موسیقی خود به چهار دسته موسیقی کناری، معنوی، درونی و بیرونی تقسیم می شود. موسیقی کناری از دید ردیف و قافیه و مسایل مربوط به آن ها مثل ردیف اسمی، فعلی و ... ، قافیه درونی، قافیه میانی، قافیه معموله، تکرار قافیه و ... شعر را بررسی می کند. موسیقی معنوی از حیث آرایه های بدیع معنوی مثل ایهام و فروعات آن، حسن تعلیل، تلمیح، پارادوکس و ... به شعر می نگرد. موسیقی درونی از حیث آرایه های بدیع لفظی مثل سجع، جناس، تکرار و ... شعر را مورد بررسی قرار می دهد. موسیقی بیرونی از حیث عروض و مسایل مربوط به آن مثل انواع وزن، بحر، وزن شفاف و کدر و ... به شعر می نگرد. ما در این مقاله علاوه بر مسایل گفته شده شعر پروین را از دید وزن های خیزابی و جویباری، وزن کوتاه، متوسط و بلند، وزن های مطبوع و نامطبوع، وزن های پرکاربرد و کم کاربرد، وزن های دوری، وزن های ذوبحرین و هماهنگی وزن و محتوا بطور کامل بررسی کردیم.

شعر پروین، موسیقی بیرونی، وزن، بحر