سعید دامنی - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولآیت ایرانشهر
کریم مهمدانی پور - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه ولآیت ایرانشهر

تشبیه موثرترین ابزار تخیل است که باعث رسایی کلام و ارزش بلاغی آن می شود و مخاطب را از حالت عادی کلام به فراز قله های اندیشه و عاطفه می کشاند. بنابر اهمیت تشبیه و همچنین تنوع، گستردگی و تازگی آن در رموز بیخودی اقبال و اظهارنظرهای متعدد در باب کم و کیف تصاویر او، اعم از جدولی بودن یا نبودن و ... این مقاله به تحلیل تشبیهات این شاعر پرداخته، تشبیهات شعر او را از جنبه های گوناگون مورد نقد و بررسی قرار داده است. بر این اساس؛ تشبیهات دیوان وی از جنبه های مختلف موضوع و مواد تشبیه، طرفین تشبیه، فشرده وگستردگی ساحتار تشبیهات، حسی، عقلی و انتزاعی بودن، مفرد و مرکب، وجه شبه و ... بررسی و دسته بندی گردیده و در پایان بسامد آماری تشبیهات ارایه شده است. به دلیل محدودیت مقاله، بخش هایی از تشبیهات به عنوان نمونه ذکر گردیده، ولی آمارها و درصدها شامل تمام تشبیهات است. با انجام این پژوهش در می یابیم که اقبال در مثنوی رموز بیخودی از انواع تشبیه، به تشبیهات فشرده و اضافه تشبیهی، تشبیه مفرد به مفرد و حسی به حسی گرایش بیشتری دارد و از نظر ساختار شکلی، تشبیه مفروق بیشترین بسامد را به خود اختصاص می دهد.

تشبیه، اقبال، رموز بیخودی