عبدالحمید مفتخر - دانشجوی دکتری تخصصی حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج
قوام کریمی - استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحدیاسوج

وصیت به محرومیت یک یا چند تن از ورثه از ارث سابقه ی تاریخی وریشه در جهل وعناد برخی از افراد جامعه داردامری که به شکلی کم رنگ تر هنوز هم ادامه دارد. این محرومیت گاه به صورت صریح در وصیت نامه ها یادرحضورجمعی ابراز شده وگاه به صورت وصیت به مازاد بر ثلث تجلی نموده است. که تا قبل از حاکمیت قانون به شکلکلاسیک برجامعه مورداجرا بوده والبته موجد منازعات ومناقشاتی که گاه به درگیری های فیزیکی منجر شده وچهبسا خون هایی نیز برزمین ریخته شده است. وپس از سیطره ی قانون بخشی از وقت محاکم قضایی را جهت حلوفصل دعاوی ناشی از چنین تصمیم گیری ها ونیز مشاجرات ومنازعات را به خوداختصاص داده استشرع انور اسلام بادرنظر گرفتن حقوق همه ی افراد انسانی که به تعبیر قرآن کریم بندگان خدا هستند قواعد مربوطبه ارث را نظام مند کرده واجازه ی محروم ساختن احدازوراث را به مورث نداده است. درقرآن کریم آمده است کههرکس نافرمانی خداورسول خدا کند وتجاوز از احکام الهی نماید اورا به آتشی درافکند که همیشه در آن معذباست. امام صادق (ع) فرموده است : زیان رسانیدن دروصیت از گناهان کبیره است .قانون مدنی ایران باعنایت به مستندات قرآنی وفقهی وصیت به محرومیت از ارث را غیر نافذ می داند وتنها در دومورد که کسی مورث خودرا عمدا بکشد ونیز کسی که کافر باشد آنهاراشایسته ی ارث بری نمی داندالبته اینکه قانون گفته است :وصیت به محرومیت از ارث غیر نافذ است به این معنی نیست که اگر وصیت بهمحرومیت مورد قبول شخص محروم واقع شد قبول است چون قوانین ارث برای حفظ مصالح خانواده وجامعه وضعشده و بانظم عمومی جامعه ارتباط مستقیم دارد پس توافق موصی با شخصی که به موجب وصیت ازارث محرومشده است در مقابل قواعد مزبور ونظم عمومی اثری ندارد. وهیچ وارثی نمی تواند به میل خود صفت وارثی رااز خودسلب نماید. علمای حقوق را عقیده براین است که نافذ نیست در ماده 837 قانون مدنی به جای باطل مورداستفادهقرارگرفته است . دلیلی که از فحوای نظریات علمای حقوق فهم می شود این است که وصیت حکم است که شارعمقدس وضع نموده وخلاف این حکم اقدامی قابل اجرا نیست .پس وصیت به محرومیت از ارث را خلاف قران دانستهاند . یعنی وقتی قرآن کریم می فرماید : یوصیکم فی اولادکم این جمله اطلاق دارد وهمه ی اولاد را شامل می داندپس سهم همه باید لحاظ شود .طبق قانون وصیت مازاد بر ثلث غیر نافذ است ونیاز به تنفیذ سایر ورثه دارد.

ارث، مورث، وصیت، مازاد، محرومیت