تحلیلی بر گفتمان دین و عرفان صفویان

عرفان از جمله معارف دینی که در تایید و تکذیب آن افراط و تفریط صورت پذیرفته است. گروهی از متدینان سخت به مخالفت با آن برخاسته و آن را وارداتی دانسته و قایل به تفکیک دین از عرفان می باشند.گروهی دیگر عرفان را حقیقت دین شناخته و نگرش عرفانی به دین را برتری نوع معرفت دینی می دانند. از دید آنان، عبادت عارفانه ، تنها عبادت ارزنده دینی است. یکی از عوامل عوامل مخالفت با عرفان اسلامی، رواج برخی باورها یا عملکرد مدعیان عرفان است که با معیار شرع تطبیق نداشته یا مطابقت با شرع آن مطالب را در نیافته؛ لذا به مخالفت با آن پرداخته و آن را رد کرده اند.غرض این گفتار آن است که طریقت اصیل ، نه تنها تعارضی با شریعت نداشته بلکه از بطن و متن آن نشات گرفته و موید و مقوم آن بوده که در دوره صفویه نیز با وجود مخالفت سخت و پیگیر علمای شیعه با صوفیه زمان خود، علمای نامداری چون،شیخ بهایی،میرداماد،ملامحسن فیض کاشانی،فیاض لاهیجی،و در دوره قاجاریه از علما مانند حاج ملا احمد نراقی و حاج ملا هادی سبزواری دارای گرایش های عرفانی اشکار بودند.انحراف ها و بدعت هایی که صوفیان پیش از صفویه و پس از آن در باورها و مناسک خود پدید آوردند،موجب مخالفت های جدی علما و فقهای شیعه با عرفان و تصوف در جامعه و به حاشیه رفتن عرفا و منزوی شدن و عزلت گزینی علمایی گردید که گرایش عرفانی داشتند. با غیبت عرفان اصیل از فرهنگ و جامعه ، راه برای ظهور مشایخ دروغین و عرفان های کاذب فراهم شد.

کلیدواژه ها:

عرفان ، تصوف ، دین ، صفویه ، اسلام