محمدرضا شهدی پاک - دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز

دولت حفصیان مرحله ای از تاریخ تعلیم وتربیت را رقم زدند کهمرحله انتقال تجارب آموزشی از شرق به غرب جهان است. تاسیس نهاد آموزش در دوره حفصی از تنوع خاصی در ساختار و نوع برخوردار است که گونه ایی از مراکز دولتی با ساختار ویژه ومراکز غیردولتی با ساختار بومی افریقیه و رایج در بلاد اسلامی را در بر می گیرد. تعداد این گونه ها حدود ده مورد شامل مکتب خانه، کتاب، مسیده نوعی خاص از مکتب خانه، مسجد، جامع، مدرسه، زاویه، مقابر، کتابخانه، بازار، خانه، دارالقرآن، عزابه، رباط است. جامع زیتونه در راس مهمترین گونه نهاد آموزشی عصر دولت بنی حفص است که دارای ساختار پیشرفته تعلیم و تربیت اسلامی در قرون وسطی است و یکی از آخرین مراحل تکامل نظام آموزشی است که زمینه انتقال و گسترش تعلیم و تربیت در اروپا را فراهم ساخته است و مورد توجه محققان خاورشناس قرار گرفته است. دولت حفصیان به ایجاد تاسیسات عمرانی از جمله انواعی از نهادهای آموزشی در دولت- شهر تونس و سایر شهرهای افریقیه معروف است. شروع این دولت با تاسیس پایتخت آموزشی همراه شد. تغییرات اجتماعی در بستر توسعه آموزش صورت گرفت. کثرت نهادهای آموزشی در عهد این دولت به حدی است که دولت آنها را می توان دولت تعلیم و تربیت نامید. این دولت پرچمدار مدرسه سازی در غرب اسلامی است. عصر آنها دوره نهضت آموزشی و انتقال سنت مدرسه سازی ایرانی به غرب جهان اسلام است. نخستین مدرسه به سبک نظامیه را دولت حفصیان در تونس بنا کرد. پژوهش حاضر بخشی از رساله دکتری مولفه است که به صورت کتاب با عنوان ساختارهای آموزشی و گونه شناسی نهادهای آموزشی در افریقیه (الجزایر، تونس، لیبی) منتشر شده است. فرضیه این است که دولت حفصی نقش کالبدی در استمرار و توسعه تعلیم و تربیت اسلامی داشته است و حلقه ضروری در تاریخ آموزش در جهان است. این دولت با توسعه آموزش و تاسیس گونه های متنوع آن در شهرهای افریقیه از جمله تونس، بجایه، طرابلس الغرب، نقش اساسی در حفظ وحدت فرهنگی جمعیت اسلامی ساکن در افریقیه و پایداری دین اسلام و فرهنگ اسلامی در مدیترانه غربی ایفا کرد و رابطه مستقیم میان توسعه کمی و کیفی نهادهای تعلیم و تربیت و پایداری فرهنگ و مذهب در جوامع را در تاریخ به اثبات رساند.

آموزش،افریقیه، حفصیان، دارالقران، نهاد، تاونس، کتاب، مدرسه، جامع، زیتونه