شعبان رحمانی - دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

باتوجه به قدرت عمومی و اختیارات قانونی گسترده مسیولین و مقامات دولتی (قوه مجریه)، نظارت قضایی بر اعمال آنها(اعم از تصمیمات و عملکردشان) نقش اساسی در جلوگیری و حتی پیشگیری از جرایم و تخلفات آنها دارد. اگرچه قضات دادگاهها در نظارت قضایی مذکور حکم قضایی صادر نمیکنند، لکن مکلف به خودداری از اجرای تصویبنامهها وآییننامههای دولتی که مخالف با قوانین و مقررات اسلامی یا خارج از حدود اختیارات قوه مجریه مقرر در اصل 170 قانون اساسی هستند و میبایست ابطال اینگونه مقررات را از دیوان عدالت اداری تقاضا کند. نقش سازمان بازرسی کل کشور نیزقابل مقایسه با دیوان عدالت اداری نیست، زیرا به استناد تبصره 2ماده 2 قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور، گزارش- های بازرسی (سازمان مذکور) در ارتباط با آییننامه و تصویبنامه و بخشنامه و دستورالعملهای صادره و شکایات اشخاصحقیقی و حقوقی غیردولتی که حاکی از تشخیص تخلف در موارد فوقالذکر باشد، جهت رسیدگی و صدور رای به دیوان عدالت اداری ارسال میگردد. لذا دادگاههای عمومی، دیوان عالی کشور و سازمان بازرسی کل کشور صلاحیت نظارت قضایی بر اعمال دولت به مفهوم مقرر در مواد 10 و 12 قانون مذکور را ندارند. در هر صورت، تشریح چگونگی نظارتقضایی بر اعمال دولت توسط دیوان عدالت اداری بدین نحو خواهد بود که مقدمتا به تشریح مفهوم نظارت قضایی، ساختار دیوان مذکور میپردازیم و سپس به هدف تبیین صلاحیت دیوان عدالت اداری در نظارت مذکور، تحلیل قواعد حاکم بر نظارت قضایی مقرر در قانون مذکور مورد مداقه قرار میگیرد

نظارت قضایی، دولت، صلاحیت، دیوان عدالت اداری، دادگاههای عمومی