جواد سیدمحمدی - دانشجوی دکترای گروه مهندسی علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
لیلا اسماعیل نژاد - دانشجوی دکترای مهندسی علوم خاک، پردیس کشاورزی، دانشگاه تهران
حسن رمضانپور - دانشیار گروه مهندسی علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان
کامران افتخاری - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات خاک و آب کرج

پتانسیل اکسایش و کاهش یکی از مهمترین عوامل در تعیین ویژگیهای شیمیایی خاک های غرقاب بوده و تاثیر زیادی بر میزان فعالیت و جذب عناصر غذایی دارد. شرایط احیاء در خاک های خیس غیراشباع، مجموعهای از تغییرات شیمیایی و الکتروشیمیایی ایجاد میکند. منطقه مورد مطالعه با وسعت حدود 40 هزار هکتار در استان گیلان واقع شده است. تغییرات مورفولوژیکی، فیزیک وشیمیایی قابل توجهی در اثر شرایط اکسایش و کاهش در خاکرخهای مورد مطالعه ایجاد شده است. برای این منظور پتانسیل اکسایش- کاهش، اشکال مختلف آهن از جمله آهن محلول، بلورین، بیشکل و کل در خاکرخ های واقع در واحدهای مختلف فیزیوگرافی مورد بررسی قرار گرفت. آهن بیشکل در افق های سطحی همه خاک ها با مقدار متوسط 24/3 گرم کیلوگرم نسبت به عمق بیشتر بوده که با مقدار ماده آلی همبستگی مثبت داشت. هوادیدگی بیشتر در سطح، شرایط اکسیداسیون و احیاء و ماده آلی زیاد مانع از تبلور آهن بیشکل شده است. مقادیر کمتر پتانسیل اکسایش- کاهش با میانگین 145/7 میلی ولت و rH با متوسط 19/6 در خاک اراضی پست و ساحلی دلالت بر شرایط احیاء شدید در این خاک ها دارد. بررسی اختلاف آهن آزاد و بیشکل و نسبت آنها نشان دهنده مقادیر کمتر آهن متبلور با میانگین 6/8 گرم بر کیلوگرم در خاک های اراضی پست و ساحلی بوده و دلالت بر تحول کمتر خاکهای واقع در این واحدها به دلیل بالا بودن سطح آب زیرزمینی و نوسان آن نسبت به خاک های اراضی واحدهای فلات ها و تراس های فوقانی و آبرفت های رودخانه ای با مقدار متوسط آهن متبلور 15/8 گرم بر کیلوگرم دارد. همچنین مقایسه میانگین مقادیر شکل های مختلف آهن با استفاده از آزمون LSD اختلاف معنی دار در واحدهای فیزیوگرافی را نشان داد.

آهن، تکامل خاک ها، فرآیندهای شیمیایی و الکتروشیمیایی، واحدهای مختلف فیزیوگرافی